PORAZ OBRAZOVANJA U DIGITALNOM DOBU

Transcription

1 Fordham University, New York, USA Univerzitet u Nišu, Fakultet umetnosti, Niš DOI /kultura D UDK (497.11) 37: polemika PORAZ OBRAZOVANJA U DIGITALNOM DOBU Sa že tak: Svedoci smo izuzetno loše situacije u kojoj se nalazi obrazovni si stem u Sr bi ji da nas. Br oj ni su raz lo zi ko ji su do ve li obra zo va nje i, spe ci fič no, vi so ko obra zo va nje u Sr bi ji u iz u zet no lo šu si tu a ci ju, u po re đe nju sa evrop skim, pa i re gi o nal nim stan dar di ma. Me đu naj važni je spa da sva ka ko ne za in te re so va nost dr ža ve da se ozbilj no po za bavi obrazovanjem i njegovim kvalitetom (gde su sve promene uglavnom ko zme tič ke ) kao i vi so ka ko rup ci ja na svim ni vo i ma ko ja je do ve la do go to vo en dem skog ob li ka tzv. tr ži šnog obra zo va nja u Sr bi ji. Ovo za po sle di cu ima po ten ci jal no ve o ma opa sne i du go roč ne ne ga tiv ne im plika ci je po či ta vo dru štvo. Po sta vlja se pi ta nje ne sa mo pr o ble ma kva li fikovanosti ovako (ne)obrazovane radne snage, što je direkt no povezano sa mo guć no šću br žeg i uspe šni jeg dru štve nog raz vo ja, već i pr o blem raz vo ja i funk ci o ni sa nja sa me de mo kra ti je i gra đan skog dru štva u uslovi ma ve o ma ni skog ste pe na obra zo va nja sta nov ni štva, uklju ču ju ći i one ko ji for mal no po se du ju fa kul tet ske di plo me. Ključ ne re či: visoko obrazovanje, demokratija, internet, korupcija, nekva li fi ko va nost Te me ko je mo gu bi ti ob u hva će ne na zi vom Di gi tal ne teh no lo gije, dru štvo i obra zo va nje su ve o ma ra zno vr sne. Ja ću se u ovom ra du osvr nu ti pre sve ga na pi ta nje od no sa sa vre me nog obra zova nja u Sr bi ji, i to vi so kog obra zo va nja u ko je sam i sam ne posred no uklju čen, i di gi tal nih teh no lo gi ja i me di ja. Obra zov ni si stem u Sr bi ji je u ta ko re ći pr o ce su ne pre kid nih refor mi već du gi niz go di na. Re for me i iz me ne se do ti ču svih ni voa obra zo va nja, od osnov no škol skog do vi so kog. Stal no po bolj šava nje funk ci o ni sa nja obra zov nog si ste ma i me nja nje ono ga što se po ka zu je kao lo še ili ne a de kvat no, či ni se to li ko sa mo ra zumlji vim da ni je ni po treb no argu men to va ti u pri log ova kvih pro me na. Sve do ci smo da po sto je po zi tiv ni re zul ta ti re for mi ko je 20

2 su u vi so kom obra zo va nju spro vo đe ne u po sled njoj de ce ni ji. Pa ipak, i po red svih re for mi iz gle da da iz o sta ju ade kvat ni re zul ta ti. I ne sa mo to; ne ki aspek ti ovih re for mi u vi so kom obra zo va nju su omo gu ći li da Sr bi ja uve de na ro či te stu dij ske pr o gra me i zvanja ko ja u tom ob li ku i sa dr ža ju ne po sto je iz van gra ni ca Sr bi je, na ro či to ne u raz vi je nim ze mlja ma za pad ne Evro pe ili Ame ri ke. Cilj ovih ino va ci ja, na ža lost, ni je bio po me ra nje do me ta na ših obra zov nih in sti tu ci ja i ka dro va, već se pre sve ga ra di lo o na či nu da sa svim fik tiv na zva nja i di plo me po pu ne bu dže te uni ver zi te ta i fa kul te ta, za do vo lja va ju ći su je te onih ko ji ta zva nja no se, istovre me no iza zi va ju ći u aka dem skoj sfe ri i či ta vom dru štvu ve liku kon fu zi ju u ve zi sa smi slom i vred no šću ova kvih di plo ma i visokog obrazovanja uopšte. Sva ko ko je ma kar u naj op šti jim cr ta ma upo znat sa si tu a ci jom u ko joj se na la zi vi so ko obra zo va nje u Sr bi ji da nas je sve dok ne sa mo pri su stva ko rup ci je i fal si fi ko va nja na uč nih i struč nih rezul ta ta (o če mu su do ma ći me di ji u ne ko li ko na vra ta iz ve šta va li) već i ne če ga što bi smo mo gli na zva ti le gal nom ko rup ci jom. Reč je o ve o ma ra ši re nom fe no me nu ku po pro da je di plo ma, kao po sle di ci ko mer ci ja li za ci je aka dem skih zva nja, ko ja se če sto, sa svim po gre šno, na zi va li be ra li za ci jom. Ni je po treb no na ro či to na gla ša va ti da ova kav pri stup vi so koškol skim usta no va ma ne ma ni šta za jed nič ko sa funk ci o ni sa njem ozbilj nih aka dem skih in sti tu ci ja u raz vi je nim ze mlja ma. Mno ge vi so ko škol ske usta no ve u Sr bi ji ta ko pre sta ju da bu du obra zov ne i na uč ne usta no ve, pre tva ra ju ći se u sred stvo da se pu tem ne če ga što se sa mo for mal no zo ve stu di ra nje stek ne brz pr o fit, do delju ju ći kli jen ti ma od re đe na zva nja. U ta kvim uslo vi ma, kri te riju mi za po la ga nje is pi ta, pi sa nje di plom skih, ma ster i dok tor skih ra do va po sta ju ne sa mo ni ski već če sto i gr o tesk ni. Ova si tu a ci ja ni je, ka ko se ne kad či ni, od li ka sa mo pri vat nih vi so ko škol skih usta no va već je u od re đe noj me ri pri sut na i na dr žav nim uni verzi te ti ma, ko ji ta ko đe po ve ća va ju upi sne kvo te stu de na ta i obezbe đu ju ve li ku pr o la znost, ka ko bi što vi še za ra di li od ško la ri na (što se če sto prav da evi dent no ne do volj nim sred stvi ma ko ja se iz dva ja ju iz re pu blič kog bu dže ta za ade kvat no funk ci o ni sa nje ovih usta no va). Ako ovo me do da mo i ras pro stra nje nu ne kompe tent nost, ne za in te re so va nost i ne do sta tak vi so kih struč nih i mo ral nih kri te ri ju ma kod na stav nog ka dra, la ko je iz vu ći za ključak o obi mu pr o ble ma u kom se vi so ko ob ra zo va nje u Sr bi ji da nas na la zi. Ja sno je da upra vo opi sa na si tu a ci ja ne ka rak te ri še sve vi so koškol ske usta no ve i pr o gra me. Sve do ci smo da po sto je po je din ci, stu dij ski pr o gra mi i fa kul te ti ko ji ostva ru ju ve o ma zna čaj ne rezul ta te na re gi o nal nom i me đu na rod nom pla nu, uz po što va nje vi so kih na uč nih, struč nih i mo ral nih stan dar da. Me đu tim, sve 21

3 na ve de ne ano ma li je pred sta vlja ju ve o ma ras pro stra njen pr oblem ko ji za slu žu je naj ve ću pa žnju ima ju ći u vi du po ten ci jalno ve o ma opa sne i du go roč no ne ga tiv ne im pli ka ci je ko je loš obrazov ni si stem ima po či ta vo dru štvo. Od su stvo ade kvat nih re zul ta ta re for mi sva ka ko ne zna či da je ne ki pret hod ni si stem bio do bar i da ga je tre ba lo za dr ža ti u neiz me nje nom ob li ku. Kon sta ta ci ja lo šeg sta nja da nas sa mo zna či da re for me ne da ju po treb ne re zul ta te. A raz lo zi ko ji su do ve li vi so ko obra zo va nje u Sr bi ji u ovu si tua ci ju su br oj ni. Nji ho vo si ste mat sko is tra ži va nje i ob ja šnje nje sva ka ko pre va zi la ze na me re i obim ovog sa op šte nja. Po me nu ću sa mo dva ko ja sma tram ve o ma va žnim, ako ne i ključ nim. Reč je o ne za in te re so va no sti dr ža ve da se ozbilj no po za ba vi pr o blemom obra zo va nja i nje go vog kva li te ta, zbog če ga su pr o me ne uglav nom ko zme tič ke. Tu je ta ko đe i ide ja o tr ži šnom obrazo va nju ko ja de lu je kao lo ša ša la u uslo vi ma ka da ne po sto ji raz vi je no na uč no i struč no, pa ni obič no tr ži šte u Sr bi ji, zbog če ga vi so ko škol ske usta no ve zlo u po tre blja va ju svo ju dru štve nu ulo gu, po sta ju ći in stru ment br ze za ra de. Ta ko se do la zi do obrazo va nja ko je u ve li kom br o ju slu ča je va po sta je fik tiv no, bu dući da ne za do vo lja va na uč ne i struč ne kri te ri ju me, a ne kad ni najosnov ni ji ni vo pri stoj no sti. Po sta vlja se pi ta nje ne sa mo pr o ble ma kva li fi ko va no sti ovako (ne)obra zo va ne rad ne sna ge, što je di rekt no po ve za no sa mo guć no šću br žeg i uspe šni jeg dru štve nog raz vo ja, već i pro ble ma raz vo ja i funk ci o ni sa nja sa me de mo kra ti je i građan skog dru štva u uslo vi ma ve o ma ni skog ste pe na obra zova nja sta nov ni štva, uklju ču ju ći i one ko ji for mal no po se du ju fa kul tet ske di plo me. Ve o ma ra no je u isto ri ji mo der nog dru štva uoče na po ve za nost ni voa obra zo va nja i raz vo ja gra đan skih slo bo da, kao i onih kvali te ta dru štva ko ja bi smo da nas zbir nim ime nom mo gli na zvati demokratskim. 1 Či ni se, iz da na šnje per spek ti ve, da ni je bi lo te ško uvi de ti ve zu iz me đu obra zo va nja i iz grad nje dru štve no od go vor nih i slo bod nih gra đa na. Ta ko đe ni je te ško pret po stavi ti da će neo bra zo va ni gra đa ni bi ti da le ko pod lo žni ji ra znim ma ni pu la ci ja ma, dez in for ma ci ja ma i ten den ci o znim in ter pre taci ja ma kom plek snih dru štve nih i isto rij skih na ra ti va od onih ko ji su obra zo va ni. Tre ba lo je, da kle, da obra zov ne in sti tu ci je, ko je su pra ti le sve ve ći raz voj dru štva i di ver zi fi ka ci ju obra zov nih pr o fi la, vr še dvo stru ku ulo gu da obez be đu ju vi sok ni vo pro 1 Za op šti pre gled shva ta nja obra zo va nja u pe ri o du pr o sve ti telj stva, na ro či to u ve zi sa Ru so om (Jean-Jac qu es Ro us se au) i Lo kom (John Loc ke), vi de ti: Curren R., A Com pa nion to the Phi lo sophy of Edu ca tion, Mal den MA Ox ford

4 fe si o nal no sti i kva li fi ko va no sti rad ni ka za od re đe ne po slo ve, ali i da raz vi ja ju, ko li ko je to na po je di nim ni vo i ma stu di ja mo guće, spo sob nost kri tič kog mi šlje nja i ana li tič kog od no sa pre ma dru štve nim pi ta nji ma. U po sled njih ne ko li ko de ce ni ja pri met na je ten den ci ja, u global nim raz me ra ma, da se ovaj dru gi aspekt obra zo va nja mi nimi zi ra. U tom smi slu mi se či ni da tre ba raz u me ti i po ku ša je da se pu tem re duk ci je bu džet skih iz da ta ka sma nji op seg i uti caj hu ma ni stič kih di sci pli na u obra zov nom si ste mu, ima ju ći u vidu po ten ci jal za raz voj kri tič kog mi šlje nja o dru štve nim pr o blemi ma ko je hu ma ni stič ke na u ke po se du ju, 2 što se mo že sma tra ti indi rekt nom pret njom de mo kra ti ji. Ova si tu a ci ja mo že de lo va ti pa ra dok sal no s ob zi rom na no ve, di gi tal ne, teh no lo gi je ko je omo gu ća va ju ve ću do stup nost infor ma ci ja, br žu ko mu ni ka ci ju i lak ši uvid u de ša va nja, ka ko na ši rem dru štve nom ta ko i na struč nom pla nu. Pa ipak, ako se pažlji vo raz mo tri pri ro da no vih teh no lo gi ja, kao i nji ho va upo tre ba u kon kret nim dru štvi ma, vi de će mo da ova dva fe no me na dostup nost no vih teh no lo gi ja i rast ni voa obra zo va nja ne sto je u ne po sred noj ve zi. Sa vre me ni me di ji, pre sve ga in ter net, omogu ća va ju sva ka ko da le ko ve ći obim ko mu ni ka ci je i do stup no sti in for ma ci ja u od no su na epo hu pre in ter ne ta, zbog če ga ži vi mo u vre me pra ve hi pe rin fla ci je in for ma ci ja. Če sto se mo že ču ti da je internet demokratski medij par excellence bu du ći da on, za raz li ku od no vi na i te le vi zi je ko ji mo gu pla si ra ti jed nu vr stu tenden ci o znih iz ve šta ja i in for ma ci ja, omo gu ća va ko ri sni ku da sam iza be re sa dr ža je i po že lji do đe do mno go raz li či tih iz vo ra i pogle da na od re đe ni do ga đaj ili pr o blem, stva ra ju ći ti me pot pu ni ju sli ku o stvar no sti u ko joj ži vi. I po red to ga što je sve ovo na čel no tač no, če sto se pre vi đa či nje ni ca da je in ter net pre sve ga ko ri sno sredstvo. Kao i sva ko dru go sred stvo, i in ter net mo že bi ti ko rišćen na raz ne na či ne. Da bi no ve teh no lo gi je ima le po zi ti van uti caj na ni vo obra zo va nja i na raz voj de mo kra ti je, one mo ra ju bi ti upo tre blje ne na od go va ra ju ći na čin. Sve do ci smo, me đu tim, da je in ter net kod naj ve ćeg br o ja ko ri sni ka pre sve ga sred stvo ko mu ni ka ci je, za ba ve, uče šća u dru štve nim mre ža ma, online ku po vi ne i pla ni ra nja od mo ra. 3 2 Po ovom pi ta nju je naj u pe ča tlji vi je uki da nje br oj nih in sti tu ta hu ma ni stič kih di sci pli na ili sma nji va nje iz da ta ka za iste u Sje di nje nim Dr ža va ma i Bri ta ni ji, u pr o te klih ne ko li ko go di na. In for ma tiv ni su u tom smi slu član ci Bud get Cuts Con ti nue to Thre a ten Col le ge Hu ma ni ti es Pr o grams ( com/articles/budget_cuts_continue_to_threaten_college_humanities_ Programs.html) i A Dark New Philistinism is Behind Britain s Arts Funding Cuts, objavljen u britanskom Guardian-u ( culture/2010/nov/14/arts-funding-cuts-universities ). 3 Pr ema istra ži vanjima Pew centra iz ma rta godi ne u Am e ric i, korisnici na jviše kor is te inter net za č itanje i sl an je e mail poruka (92%), a vis oki 23

5 Uko li ko su za ba va, dru štve ne mre že i por no graf ski ma te ri ja li pre vas hod ni sa dr ža ji ko je kon zu mi ra ju ko ri sni ci in ter ne ta, posta vlja se pi ta nje u ko joj me ri je ši re nje ko ri šće nja i do stup no sti in ter ne ta po ve za no sa po zi tiv nim efek ti ma na raz voj obra zo vanja i de mo kra ti je u ce li ni? Da li po rast kom pju ter ske pi sme nosti, tj. po rast ele men tar nog po zna va nja ra da na ra ču na ru u svr hu ko ri šće nja in ter ne ta, gle da nja fil mo va ili slu ša nja mu zi ke ima za po sle di cu po rast ni voa obra zo va nja, po go to vu ako obra zo va nje shva ti mo ne sa mo kao sku plja nje in for ma ci ja već kao kri tič ko mi šlje nje? Da li je, sa dru ge stra ne, mo gu će go vo ri ti i o obr nutom uti ca ju, tj. da sra zmer no po ra stu ni voa obra zo va nja i medij ske pi sme no sti ra ste i obim ko ri šće nja in ter ne ta? Ovo su svaka ko pi ta nja ko ja bi zah te va la de talj ni ja te ren ska is tra ži va nja, kao i nji ho vu znat no obim ni ju ana li zu ko ja mo ra uze ti u ob zir spe ci fič no sti kon kret nih lo kal nih sre di na u ko ji ma se po sma tra od nos in for ma tič ke pi sme no sti i obra zo va nja. Dru gi, znat no so fi sti ci ra ni ji pr o blem na ko me že lim da se za držim, je ste pr o blem stva ra nja svo je vr snog si mu la kru ma, ko ji kori šće nje od re đe nih sa dr ža ja na in ter ne tu mo že pr o iz ve sti. Društve ne mre že po put Fej sbu ka, ali i pre tra ži va či po put Gu gla kori ste ve o ma kom plek sne stra te gi je za is tra ži va nje jav nog mne nja i uti ca je na nje ga, či je is ku stvo u PR (public relations) in du stri ji se že oko sto go di na una zad, 4 ka ko bi re zul ta te pre tra ge ili pri kazi va nja od re đe nih sa dr ža ja pri la go di li pr o fi lu svo jih ko ri sni ka. Dru gim re či ma, re zul ta ti pre tra ge na Gu glu, ili pri ka za ni po sto vi na Fej sbu ku ne od ra ža va ju objek tiv no sta nje sva ri, tj. sa dr ža je ko ji su pri ka za ni po nji ho vom hr o no lo škom re do sle du ili ne koj objek tiv noj re le vant no sti, ne go tzv. per so na li zo va ni pri kaz procen ti s u i korišćen ja i nterneta u s vr hu traženja i nf orm acija vezanih za hobi ( 83%), v remen sk u prognoz u (81%), k upovi nu (78%), z abavu (72 %) i so cijalne mr ež e (65%). Iako man ji, n ije z an emarl jiv b roj oni h koji internet kor ist e za infor mi sanje o politici (61% ), praktične informacije kako nešto uraditi (59%), i za istraživanje vezano za posao (51%); videti: pewinternet.org/trend-data/online-activites-total.aspx. Neš to su drugačij i podaci u S rbiji, iako je li st a prio ri teta kada je reč o mo ti vim a korišćenja i nt ernet a uporediva. P rema i st raživanju R epubličko g za voda za statisti k u iz godi ne intenet je najčešće ko ri šće n za uče šće u društve ni m (69,8% ) i profesion alnim mrežama (6 8,6 %), kao i za k orišćen je us luga ko je se odnose na put ovanj a i smeš taj (67,2%). Istra ži vanje pok az uj e i r el ativno veli kip rocenat o ni h koji koriste inter ne t u svrhu t r až en ja inf or macij a vezanih z a obrazovanje i kursev e (65,4%), kao i čitanj e ili preuzimanje online no vi na i časopisa ( 63,7% ). Ov de, me đu tim, treba i mati u vid u da je reč o po da cima prik up ljenim na os novu mo guć nosti iz bo ra više o pcija i st ovremeno, kao i s obz iro m na po da tak d a je b r oj koris ni ka inter ne ta u Srbiji u odnosu nau kupan broj st an ovnik a dal ek o i spod pro seka razvij en ih zemalj a : na osnov u i st og izvora ča k 53% nikada nije koristil o intern et. Svi podaci su preuzeti iz istraživanja RZS objavljenog godine, dostupno na: stat.gov.rs/website/repository/documents/00/00/43/62/pressict2011.pdf 4 Up. Chomsky N., Me dia Con trol: The Spec ta cu lar Ac hi e ve ments of Pro paganda, New York

6 ko ji će mo naj ve ro vat ni je že le ti da vi di mo na na šem ekra nu, u skla du sa isto ri jom te ma, sa dr ža ja i kon ta ka ta ko je smo ostvarili u pret hod nom pe ri o du. 5 U ovom slu ča ju in ter net pre sta je da bude sa mo sred stvo, već sam me di jum po ka zu je od re đe na svoj stva, koja su inkorporirana u message ko ju me dij sa op šta va. 6 Sle de ći pri mer se ti če ne po sred nog ne ga tiv nog ko ri šće nja in terne ta u sfe ri obra zo va nja u užem smi slu. Reč je o ras pro stra njenom ko ri šće nju copy-pa ste stra te gi je ka ko u stu dent skim ra do vima, ta ko i u (pse u do)na uč nim tek sto vi ma i no vin skim član ci ma. Bu du ći da je sve do stup no na in ter ne tu, jed no stav no ko pi ra nje ne kog tek sta (sa, re ci mo, Vi ki pe di je ili ne kog blo ga) po sta je univer zal no re še nje ko jim se če sto za me nju je sop stve ni is tra ži vački rad i stva ra lač ka ak tiv nost. I po red teh no lo ških mo guć no sti ko je nam da nas do zvo lja va ju, vi še ne go pre, da ot kri je mo ovakve fal si fi ka te (ko je se u Sr bi ji u aka dem skoj sfe ri, po na šim sazna nji ma, uglav nom ne ko ri ste), ova kvo ši ro ko ras pro stra nje no ko ri šće nje re sur sa in ter ne ta do vo di do hen di ke pi ra no sti bu dućih struč nja ka, ali i do po ra sta ka ko ele men tar ne, ta ko i nauč ne i struč ne ne pi sme no sti u Sr bi ji. Ovaj me tod is tra ži va nja i obra zo va nja u osno vi eli mi ni še sa mu mo guć nost sa zna nja i kri tič kog mi šlje nja. Isto vre me no, ovo ima da le ko se žne po sle dice i po či ta vo dru štvo, bu du ći da u od su stvu do brog i ade kvatnog obra zo va nja, če ste gre ške ili na mer no is kri vlje nje či nje ni ca u tek sto vi ma ko ji su do stup ni na in ter ne tu mo gu po sta ti stan dard i je di ni iz vor (dez)in for ma ci ja. A dru štvo či ja bu duć nost za vi si od po je di na ca, gru pa i me di ja ko ji svo je zna nje i in for mi sa nost ba zi ra ju, pre sve ga na či nje ni ca ma i iz vo ri ma ko je pru ža ju ra zni fo ru mi, slo bod no sa sta vlje ni iz vo ri i dru štve ne mre že, ne mo že oče ki va ti na ro či to po zi tiv ne po ma ke. Sa dru ge stra ne, no ve teh no lo gi je pred sta vlja ju od li čan iz vor za pr o ši re nje i pr o du blji va nje zna nja i dru štve ne an ga žo va no sti uko li ko su upo tre blje ne sa tim ci ljem. Br oj ni aka dem ski re sur si, knji ge i ča so pi si, online kon fe ren ci je i sku po vi su da nas do stup ni pre ko in ter ne ta i pred sta vlja ju sa stav ni deo na uč nog i is tra ži vač 5 Ve o ma de talj no ob ja šnje nje na či na funk ci o ni sa nja per so na li zo va nog interfa ce-a do no si Eli Pa ri ser u ne dav noj stu di ji The Filter Buble. Up: Pa ri ser E., The Fil ter Bu ble: What the In ter net is Hi ding From You, New York U tom smi slu in ter net po se du je iz u ze tan po ten ci jal pa si vi za ci je i ato mi za ci je svo jih ko ri sni ka. Me ha ni zmi su u ovom slu ča ju ve o ma slič ni me ha ni zmi ma ko je je Najl Post man opi sao u od no su na fe no men te le vi zi je kao me di ju ma ko ji in for mi sa nog su bjek ta pre tva ra u ira ci o nal nog kon zu men ta (vi de ti: Postman N., Amu sing Our sel ves to De ath: Pu blic Di sco ur se in the Age of Show Business, New York 1985). Raz li ka je na rav no u pri ro di no vog me di ju ma ko ji, za raz li ku od te le vi zi je, da je ilu zi ju in ter ak tiv no sti i dru štve ne prisut no sti, dok per so na li zo va ni sa dr ža ji stva ra ju svo je vr stan si mu la krum u ko me je ko ri snik ne pre kid no iz lo žen auti stič noj i im po tent noj ver zi ji sa mog se be. 25

7 kog ra da raz vi je nih aka dem skih sre di na. Ovo zna čaj no po ve ćava mo guć nost pr o na la že nja i pri stu pa že lje nim in for macija ma, po ve ća va do stup nost iz vo ra, kao i mo guć nost sa zna nja i ostvare nja lič nih pr o fe si o nal nih i in sti tu ci o nal nih kon ta ka ta. Sa dru ge stra ne, sja jan pri mer ulo ge in ter ne ta kao sred stva ko mu ni ka ci je u svr hu po zi tiv nih pr o me na u sa moj dru štve noj prak si pru ža ju ne dav ne ma sov ne de mon stra ci je u arap skom sve tu, ali i u Evropi i Sje di nje nim Dr ža va ma, sa zah te vi ma za de mo kra ti za ci jom dru štva i pra ved ni jom eko nom skom po li ti kom. Mno gi od ovih sku po va su orga ni zo va ni pre ko dru štve nih mre ža u si tu a ci ja ma ka da je to bio naj e fi ka sni ji ili je di ni mo gu ći ob lik (ko li ko-to liko) slo bod ne ko mu ni ka ci je, dok je in ter net ne kad i is klju či vo sredstvo de lo va nja, kao u slu ča ju Ano ni mu sa. Ovo nas su o ča va sa či nje ni com da je neo p hod na stal na in terak ci ja i raz voj na re la ci ji obra zo va nje obra zov ne in sti tu ci je no ve teh no lo gi je, ka ko bi re zul ta ti ko ri šće nja no vih me di ja mogli bi ti po zi tiv ni. Ali to zah te va ozbilj nost, kri tič nost i že lju da se sa vla da va ju kon kret ni pr o ble mi i da se obra zov ni si stem i društvo u ce li ni uči ne bo ljim i ci vi li zo va ni jim. Či ni mi se da ova kon fe ren ci ja i zbor nik pred na ma mo gu pred sta vlja ti ko rak u tom prav cu. LI TE RA TU RA: Chomsky N., Ne ces sary Il lu si ons: Tho ught Con trol in De moc ra tic Societies, Plu to Press, Lon don Chomsky N., Me dia Con trol: The Spec ta cu lar Ac hi e ve ments of Pr o paganda, A Se ven Sto ri es Press, New York Cur ren R., A Com pa nion to the Phi lo sophy of Edu ca tion, Blac kwell, Mal den, MA Ox ford Do nog hue F., The Last Pr o fes sors: The Cor po ra te Uni ver sity and the Fa te of Hu ma ni ti es, Ford ham, New York Jo han sen B. E., Si len ced! Aca de mic Fre e dom, Sci en tific In qu iry, and the First Amend ment un der Si e ge in Ame ri ca, Pra e ger Pu blis hers, West port, CT Kne i din ger B., Fa ce bo ok und Co. Eine so zi o lo gische Analyse von In ter ak ti on sfor men in On li ne So cial Net works, Sprin ger Fac hme dien, Wi es ba den Pa ri ser E., The Fil ter Bu ble: What the In ter net is Hi ding Fr om You, The Pen guin Bo oks, New York Post man N., Amu sing Our sel ves to De ath: Pu blic Di sco ur se in the Age of Show Bu si ness, Pen guin Bo oks, New York Rus hkoff D., Me dia Vi rus! Hid den Agen das in Po pu lar Cul tu re, Ballan ti ne Bo oks, New York Rus sel M. A., Mi ning the So cial Web, O Re illy Me dia, Se ba sto pol, CA

8 Davor Džalto Fordham University, New York University of Niš, Faculty of Arts, Niš THE DEFEAT OF EDUCATION IN THE AGE OF DIGITAL TECHNOLOGIES Abstract It can be argued that the system of higher education in Serbia is currently at one of its lowest points since its establishment in the nineteenth century, if measured by comparative European and even regional standards. Among the most important reasons that brought higher education in Serbia to this situation are the lack of interest on behalf of the State to get seriously engaged into the problem of education and its quality, as well as a very high corruption which established a unique model of (pseudo) market education which in many cases does not fulfill the very elementary academic, scientific and ethical standards. This can have very serious consequences toward the entire society, resulting in the lack of well-educated professionals (which is directly related to the faster and more successful social/economic development) and leading, potentially, to very serious problems in functioning of the democratic procedures, values and institutions, together with the erosion of the civil society. At the same time, one also witnesses to the unfortunate attempt to diminish those aspects of higher education that affirm critical thinking, not only in the developing but in the developed industrial countries (in Europe and USA) as well. In such a situation, the role of new technologies becomes critical on a global scale, since the way we use technological innovations (e.g. internet) defines to a significant extent the possibility of real education today (i.e. affirmation of critical thinking, our ability to access relevant information etc.) and the outcomes of the entire educational process. Key words: higher education, democracy, internet, corruption, incompetence 27