Komponente prinosa krastavaca uzgajanih na tresetu i perlitu

Vegetale Growing IZVORNI ZNANSTVENI RAD Komponente prinosa krastavaca uzgajanih na tresetu i perlitu Boţidar Benko 1, Josip Borošiš 1, Bruno Novak 1, Sanja Faek 1, Mirta Barišiš 2 1Agronomski fakultet, Zavod za povrćarstvo, Svetošimunska 25, 10000 Zagre, Hrvatska (e-mail: enko@agr.hr) 2 Sveučilište u Zagreu, Agronomski fakultet, Studij Bilinogojstvo, Usmjerenje Vrtlarstvo Saţetak Cilj istraţivanja je io utvrditi mogušnost uzgoja salatnih krastavaca (hiridni kultivari F 1 i F 1 ) na organskom i anorganskom supstratu (tresetu i perlitu). Po iljci je urano izmeťu 17,8 i 21 trţnih plodova. Najveša i najmanja masa trţnih plodova je ostvarena kod kultivara, 238 g na tresetu i 221 g na perlitu. Ovisno o kultivaru i vrsti supstrata, trţni prinos je varirao od 3932 do 4814 g/iljci, a udio netrţnih plodova od 5,4 do 11,6 %. Buduši da u hidroponskom uzgoju moţemo regulirati dodavanje vode i hranjiva moţe se preporuţiti uzgoj kultivara koji razvija veši roj plodova i daje veši prinos ( F 1 ) na inertnom, anorganskom supstratu (perlitu). Kljuţne rijeţi: Cucumis sativus L., supstrat, roj i masa plodova, trţni prinos Uvod Primjenom hidroponske tehnologije uzgoja u zaštišenim prostorima postiţu se povoljniji uvjeti rasta i razvoja iljaka u odnosu na uzoj u tlu. Uzgojem na organskim i anorganskim supstratima, izjegavaju se prolemi narušavanja fiziţkih, mikroioloških i kemijskih svojstava tla koji nastaju kao rezultat uzastopne višegodišnje proizvodnje u tlu. Biljke su optimalno opskrljene hranjivima i vodom, rţe rastu te se skrašuju pojedine fenofaze u usporedi s uzgojem u tlu. Cilj ovog istraţivanja io je istraţiti mogušnost uzgoja salatnih krastavaca u loncima na anorganskom (perlit) i organskom (treset) supstratu primjenom hidroponske tehnologije radi izjegavanja prolema koji se javljaju pri višegodišnjem uzgoju na tlu u zaštišenom prostoru. Materijal i metode Istraţivanje je provedeno u negrijanom plasteniku, pokrivenom jednostrukom PE-folijom i opremljenom oţnom ventilacijom. Tijekom ljeta podignute su ţeone stranice kako i se pospješilo provjetravanje. U plasteniku je postavljena armatura od polipropilenske mreţe, visine 200 cm. Postavljeni su spremnici za gotovu hranjivu otopinu i sustav za navodnjavanje kapanjem. Broj i trajanje oroka fertirigacije regulirani su na programatoru koji je preko elektromagnetskog ventila ukuljuţivao i iskljuţivao pumpu za distriuciju hranjive otopine. Ovisno o mikroklimatskim uvjetima u plasteniku i fazi razvoja iljke, dnevno je ilo do 24 oroka fertirigacije. Primjenjena je hranjiva otopina sastava planiranog prema Sonneveldu i Straveru (1994). Ispitivana su dva kultivara salatnih krastavaca, F 1 i F 1, uzgajana na organskom (treset) i anorganskom (perlit) supstratu. Pokus je io postavljen po metodi sluţajnog loknog rasporeda u ţetiri ponavljanja. 420

ph ds/m Povrdarstvo Presadnice su proizvedene u polistirenskim kontejnerima sa 40 lonţiša. Sadnja prsadnica sa razvijena 2 do 3 prava lista oavljena je 3. lipnja, u lonce volumena 5 litara, na razmak 150 cm izmeťu redova i 40 cm u redu, ţime je ostvaren sklop 1,7 iljaka m - ². Osnovnu parcelu je ţinilo 6 iljaka. Tijekom vegetacije provoťene su mjere njege usjeva: usmjeravanje iljaka u mreţu i pinciranje zaperaka. Mjerenje ph- i EC-vrijednosti hranjive otopine u spremnicima i zoni korijena je provoťeno dva do tri puta tjedno prilikom punjenja spremnika. Prva era je ila 27. lipnja, a u razdolju do 13. rujna ukupno su oavljene 23 ere. U eri su utvrťeni roj, masa i prinos trţnih plodova te udio netrţnih plodova. Netrţnim plodovima su smatrani deformirani i prerasli plodovi, mase iznad 300 g. Statistiţka analiza rezultata je oavljena analizom varijance (ANOVA), dok su prosjeţne vrijednosti ile testirane Duncanovim multiplim testom rangova na razini signifikantnosti p 0,05 i p 0,01. Rezultati i rasprava Tijekom vegetacije ph-vrijednosti hranjive otopine u spremniku su varirale od minimalne 6,0 koja je izmjerena 8. kolovoza do maksimalne 7,1 koja je izmjerena 7. rujna (grafikon 1). Prosjeţna je ph-vrijednost u spremniku ila 6,5. U zoni korijena su tijekom vegetacije zailjeţene ph-vrijednosti hranjive otopine izmeťu 6,9 i 7,5. EC-vrijednosti hranjive otopine u spremniku su tijekom vegetacije ile izmeťu 1,5 i 2,4 ds/m. Prosjeţna je EC-vrijednost u spremniku tijekom vegetacije ila 2,0 ds/m. U zoni korijena su izmjerene EC-vrijednosti otopine od 1,2 do 3,4 ds/m (grafikon 2), dok je prosjeţna vrijednost tijekom vegetacije ila 2,4 ds/m. Prema Reshu i Hochmuthu (2001) ph-vrijednost u zoni korijena i treala iti izmeťu 5,5 i 6,0, a EC-vrijednost izmeťu 2,2 i 2,7 ds/m. Resh preporuţa povešanje EC-vrijednosti u sluţaju pojaţanog vegetativnog rasta. U tom sluţaju i se trealo procijediti oko 30 % dodane hranjive otopine. Kod niţeg intenziteta svjetlosti EC-vrijednost se mora odrţavati oko 2,2 ds/m dok kod višeg intenziteta svjetlosti EC-vrijednost trea iti oko 2,5 ds/m (Papadopoulos, 1994). U istraţivanju uzgoja krastavaca na razliţitim supstratima iljke su dnevno prihranjivane s 0,5 do 3,5 L hranjive otopine, ovisno o akumuliranoj sunţevoj radijaciji i fazi razvoja. ph-vrijednost dodane otopine je odrţavana oko 5,8 a EC-vrijednost oko 2.0 ds/m (Parks, 2004). Ako se koristi hranjiva otopina EC-vrijednosti 1,0, ECvrijednost supstrata moţe iti 1,5, a ako je EC-vrijednost otopine 2,0 tada EC-vrijednost supstrata moţe iti 2,5-2,8 (Hochmuth i Hochmuth, 2003). 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 7.7. 13.7. 19.7. 22.7. 28.7. ph-spremnik 3.8. 10.8. 16.8. Datum 19.8. 23.8. 29.8. 1.9. 5.9. ph-zona korijena 9.9. 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 7.7. 13.7. 19.7. 22.7. 28.7. 3.8. EC-spremnik 10.8. 16.8. Datum 19.8. 23.8. 29.8. 1.9. 5.9. EC-zona korijena 9.9. Grafikon 1. ph-vrijednosti hranjive otopine u spremniku i zoni korijena Grafikon 2. EC-vrijednosti hranjive otopine u spremniku i zoni korijena 44. hrvatski i 4. međunarodni simpozij agronoma 421

grama Vegetale Growing Ovisno o kultivaru, roj trţnih plodova po iljci je varirao od 17,5 kod kultivara do 20,8 kod kultivara (grafikon 3). Statistiţkom analizom rezultata je utvrťeno da je razlika izmeťu kultivara u roju trţnih plodova po iljci visoko signifikantna. Biljke uzgajane na perlitu imale su veši roj trţnih plodova po iljci (19,4), nego iljke uzgajane na tresetu (18,9). Kod kultivara je na oa supstrata urano više trţnih plodova nego kod kultivara. Kultivar uzgajan na perlitu je imao najveši roj trţnih plodova (21), dok je najmanji roj trţnih plodova imala interakcija kultivara i treseta (17,3). Ta razlika u roju plodova statistiţki nije ila znaţajna. Jakše (2005) navodi da je u uzgoju dva kultivara salatnih krastavaca na mreţi i uz konopac, roj trţnih plodova po iljci u uzgoju na mreţi iznosio od 16,9 do 21,3 ovisno o kultivaru i od 16,3 do 22,0 ovisno o tehnologiji uzgoja. Uzgojem krastavaca na razliţitim supstratima Parks (2004) je prosjeţno urala 32,1 trţni plod po iljci. Prosjeţna masa trţnih plodova kultivara je iznosila 230 g, dok je kod kultivara zailjeţena prosjeţna masa ploda od 228 g. Ovisno o supstratu, prosjeţna masa trţnih plodova je ila 226 g na perlitu i 231 g na tresetu (grafikon 4). Najkrupnije plodove (238 g), je ostvario kultivar uzgajan na tresetu. Ti su plodovi ili znaţajno krupniji od plodova kultivar uzgajanog na perlitu i kultivara uzgajanog na tresetu (221 i 224 g). Plodove podjednake mase (231 g) je imao kultivar uzgajan na perlitu. Jakše (2005) navodi da su trţni plodovi, ovisno o kultivaru i godini uzgoja imali masu od 262 do 306 g, a ovisno o tehnologiji uzgoja (uz mreţu ili konopac) od 275 do 305 g. Parks (2004) je u svom istraţivanju ostvarila prosjeţnu masu ploda od 144 g, s tim da su oavljane tri ere tjedno i da su plodovi ili prosjeţno dugaţki oko 14 cm. 22 A 20 B 18 20,8 16 17,5 14 12 18,9 19,4 20,5 17,8 17,3 x treset x perlit 21 240 235 230 230 228 225 220 215 210 231 226 a a 238 231 224 221 x treset x perlit Grafikon 3. Broj trţnih plodova po iljci Grafikon 4. Masa trţnih plodova (prosjek, g) Kultivar je tijekom plodonošenja ostvario znatno veši prinos (4678 g/iljci) od kultivara (4026 g/iljci). Biljke uzgajane na tresetu su prosjeţno ostvarile prinos od 4330 g/iljci, dok su uzgajane na perlitu ostvarile 4373 g/iljci. IzmeŤu prinosa trţnih plodova na razliţitim supstratima nisu utvrťene znaţajne razlike (grafikon 5). Najniţi prinos trţnih plodova je zailjeţen kod iljaka kultivara uzgajanih na perlitu, 3932 g/iljci, odnosno, 6,68 kg/m 2. Nešto veši prinos je imao isti kultivar uzgajan na tresetu. Kultivar je na oa supstrata ostvario veši prinos nego kultivar. Na tresetu je to ilo 9,3 % više (7,72 kg/m 2 ), a na perlitu 18,3 % (8,18 kg/m 2 ). MeŤu interakcijama nisu utvrťene statistiţki znaţajne razlike. Jakše (2005) je utvrdila opravdan utjecaj tehnologije na prinos. Biljke uzgajane uz konopac dale su znatno viši prinos (10,3 kg/m 2 ) od iljaka uzgajanih na mreţi(8,96 kg/m 2 ). Ovisno o godini uzgoja i kultivaru prinos je varirao od 4742 do 6069 g/iljci. Parks (2004) je 422

g/iljci % Povrdarstvo uzgojem salatnih krastavaca na razliţitim supstratima ostvarila prosjeţan prinos od 4630 g/iljci, odnosno, 7,4 kg/m 2. Böhme et al. (2008) su tijekom dva mjeseca ere, uz 2,2 iljke po m 2 ostvarli prinos 0,57 kg po iljci na tresetu i 0,77 kg po iljci na perlitu. U narednoj sezoni sadnja je oavljena u veš korišteni supstrat i tijekom 16 tjedana ere je urano 7,49 kg po iljci na tresetu i 6,68 kg po iljci na perlitu. Ovisno o kultivaru i supstratu, udio netrţnih plodova u ukupnom roju plodova iznosio je od 5,4 % kod kultivara uzgajanog na perlitu do 11,6 % kod kultivara uzgajanog na tresetu (grafikon 6). Peyvast et al. (2008) su u ukupnom prinosu na tresetu (9,78 kg/m 2 ) ostvarili udio netrţnog prinosa 8,6 %. U ukupnom prinosu na perlitu (8,57 kg/m 2 ) udio netrţnog prinosa je iznosio 8,8 %. 5000 a 4750 4500 4678 4250 4000 3750 4026 3500 4814 4541 4373 4330 4119 3932 x treset x perlit 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 92,2 94,6 88,4 90,9 11,6 9,1 7,8 5,4 x treset x perlit Tržni Netržni Grafikon 5. Prinos trţnih plodova (g/iljka) Grafikon 6. Udio trţnih i netrţnih plodova u ukupnom roju plodova Zakljuĉak Kultivar krastavca F 1 urodio je s 15,9 % više trţnih plodova kultivar F 1. Ovisno o interakciji sa supstratom roj plodova po iljci je od 17,3 do 21. Kultivar F 1 je plodove manje mase razvio na anorganskom, a kultivar F 1 na organskom supstratu. Najkrupniji plodovi, mase 238 g urani su s kultivara F 1 uzgajanog na tresetu. Kultivar F 1 je ostvario znatno veši prinos (13,9 %) od kultivara F 1. Biljke kultivara F 1, uzgajane na tresetu su ostvarile 422 g/iljci, a na perlitu 882 g/iljci veši prinos nego iljke kultivara F 1. Buduši da u hidroponskom uzgoju moţemo prilagoditi dodavanje vode i hranjiva potreama iljke i svojstvima supstrata, moţe se preporuţiti uzgoj kultivara koji razvija veši roj plodova i daje veši prinos ( F 1 ) na inertnom, anorganskom supstratu (perlitu). Literatura Böhme, M., Schevchenko, J., Pinker, I., Herfort, S. (2008). Cucumer grown in sheepwool slas treated with iostimulator compared to other organic and mineral sustrates. Acta Hort 779: 299-306. Hochmuth, G.J., Hochmuth, R.C. (2003). Keys to succesful tomato and cucumer production in perlite media. Factsheet HS927. University of Florida, USA. Hochmuth, R.C. (2001). Greenhouse cucumer production. Florida greenhouse vegetale production handook Vol. 3. University of Florida, USA. 44. hrvatski i 4. međunarodni simpozij agronoma 423

Vegetale Growing Jakše, M. (2005). Usporeda uzgoja salatnih krastavaca (Cucumis sativus L.) na mreţi i uz konopac. Zornik radova 40. Znanstvenog skupa hrvatskih agronoma s meťunarodnim sudjelovanjem, Opatija, 341-342. Papadopoulos, A.P. (1994). Growing greenhouse cucumers in soil and in soilless media. Pulication 1902/E, Research station Harrow, Ontario, Canada. Parks, S., Newman S., Golding, J. (2004). Sustrate effects on greenhouse cucumer growth and fruit quality in Australia. Acta Hort 648: 129-133. Peyvast, Gh., Noorizadeh, M., Hamidoghli, J., Ramezani-Kharazi, P. (2008). Effect of four different sustrates on growth, yield and some fruit quality parameters of cucumer in ag culture. Acta Hort 779: 535-540. Resh, H.M., (2001). Hydroponic food production Woodridge Press, Santa Barara, California, USA. Sonneveld, C., Straver, N. (1994) Nutrient solutions for vegetales and flowers grown in water or sustrates, Ninth edn. Proefstation von Tuinouw onder Glas te Naaldvijk, Netherlands. Series: Voedingsoplossingen Glastuinouw no 8, pp 45. Yield components of cucumer grown on peat and perlite Astract Trial was carried out to determine the possiility of cucumer growing on organic and inorganic sustrate. Two cucumer cultivars ( F 1 i F 1 ) were cultivated on peat and perlite. Between 17.8 and 21 marketale fruits was harvested per plant. The highest and the lowest weight of marketale fruits had the cultivar F 1, 238 g grown on peat and 221 g grown on perlite. Dependent on cultivar and sustrate type marketale yield from 3932 g per plant to 4814 g per plant was measured. Unmarketale fruits share varied etween 5.4 and 11.6 %. According to adjustment possiility of added water and nutrients amounts, growing of cultivar with higher fruit numer and marketale yield ( F 1 ) on inert, inorganic sustrate (perlite) could e recommended. Key words: Cucumis sativus L., sustrate, fruit numer and weight, marketale yield 424