ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ӨРӨМДЛӨГИЙН ДЭЭЖИНД ЗАРИМ МИКРОЭЛЕМЕНТҮҮДИЙГ ICP-MS БАГАЖААР ТОДОРХОЙЛСОН СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС Ц.ОЮУНЧИМЭГ, Ц. НАРАНЦЭЦЭГ, Д.ТӨМӨРХҮҮ, Х. ДОЛГОРСҮРЭН ШУА-ийн Геологи, эрдэс баялгийн хүрээлэн
ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ӨРӨМДЛӨГ-2010 DDP10-3 DDP10-1 DDP10-2 ДА DDP10-3
ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ЕРӨНХИЙ ТОГТОЦ 1538 м 110-130 км, 20-50 км
Оршил, судалгааны түүх 1946-1947 онд явагдсан геологийн судалгаагаар илэрсэн гэж үздэг( Selivanov 1967) 1969он. Уфлянд нар 2,1; 1,14 м 1988 он. Дорофеюк нар- 2.7м цөмрөг 1999 он. Хосбаяр нар -5,5 м 2003он. Гиллеспи нар-92 м 2005 он. Кривоногов нар-3 цөмрөг 6,80 м; 3,80 м;1,50 м
Геологийн тогтоц Дархадын хотгорын баруун болон б/х талаар Рифейн хувирмал чулуулаг, доод протрозойн карбонат занар, гнейс, гантиг, кембрийн боржин болон боржин диорит голлон тохиолдоно. Хотгорын зүүн болон з/ө талаар ихэнхдээ кембрийн фосфорит агуулсан шохойн чулуу доломит тохиолддог. Дархадын ай савд кайнозойн янз бүрийн гарал үүсэлтэй дөрөвдөгчийн хурдсууд өргөн тархсан байдаг. Тухайлбал, геофизикийн судалгаагаар Дархадын хотгорыг дүүргэн тогтсон дөрөвдөгчийн хурдас нь хойд талдаа 300м, өмнөд талдаа 500м орчим зузаантай.
Дархадын хотгорын өрөмдлөгийн процесс.
ДАРХАДЫН ХОТГОРЫН ӨРӨМДЛӨГ ОУТөслийн ажлын гол зорилго Хойд Монгол, Сибирийн өмнөд хэсгийн хэмжээнд болсон уур амьсгал байгаль орчны өөрчлөлтүүдийг тодруулах мөстлөг-мөстлөг хоорондын үеийн уулын мөстлөгийн цар хүрээ, эртний нуурын хурдас хуримтлалын үүсэл хөгжил хурдсын найрлагын талаархи мэдээлэлийг баяжуулах зорилготой.
Эртний нуурын хурдсын дээжлэлт, дээж боловсруулалтын ажил
СУДАЛГААНЫ АРГА АРГАЧЛАЛ НАА, РФА СИ, ICP-AES, ICP-OES, ICP-MS DDP10-3 өрмийн 270 ширхэг дээжний геохимийн шинжилгээг Хятадын ШУА-ийн Геохимийн хүрээлэнгийн Б/О лабораторид ICP-MS багажаар шинжилсэн. Үүнд: Li, Be, V, Cr, Ni, Cu, Zn Th, U, Zr, Hf, Nb, Pb, La, Ce, Yb, Ho, Nd, Pr, Sm, Ba, R b, Sr болон Cs зэрэг 24 элемент орно.
Квадрупольный ICP-MS масс-спектрометр VG PlasmaQuad II. Ажиллах зарчим : үүссэн цэнэг бүхий ионы массд харгалзах спектр линийг хэмжих. Багажны давуу тал: 1.Шинжилгээнд маш бага хэмжээний дээж хэрэглэнэ (30мг- 50мг, уусмал 1-5 мл). 2. хэмжилт (1-3 мин). 3. 1 удаагийн хэмжилтээр 60-д элемент тодорхойлох боломжтой. 4. элементийн изотопийг тодорхойлно. 0,1 0,01 мкг/л 5. дээжийн бэлтгэл ажил, задаргаа- холимог хүчил
Үр дүн: Дархадын хотгорын өрмийн цөмрөгийн литологи 96.3 м 139 м 163.8 м
Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдас DDP10-3 цөмрөгийн литологи 163,8 м IY 18,3-0,25 м III 93,6-18,3 м II Хар ногоон өнгийн зануу 132-92,6 м 163.8-132 м Хар ногоон өнгийн зануу 18.3-11.1 м нарийнаас бүдүүн ширхэгтэй х/н өнгийн элс. 11-8 м-т дунгийн үлдэгдэл, острокод их хэмжээгээр тархсан байна. Мөн олон тооны мөсний шлирүүд тэмдэглэгдэнэ. Хурдсын дээд хэсэгт 1м орчим зузаантай хар хүрэн өнгийн хөрсний үе тохиолдоно. Хар ногоон өнгийн наанги болон үеллэг наанги, элсний үе. Цөмрөгийн 92.6-85,53 м-т хөх саарал өнгийн нягт наанги, 85.53-80.366 I м ногоовтор саарал өнгийн нарийн ширхэгтэй элсний үе тааралдана. Энэ үе олон тооны дунгийн үлдэгдлийг агуулна. 81.36 м-д модны үлдэгдэл илэрсэн. Хар саарал, хар ногоон өнгийн нягт наанги Цөмрөгийн 122-112.96 м-ийн алхамд 0,7х0,8 см-аас 1х0,7 см хүртлэх хэмжээтэй хагас мөлгөржсөн сайрга болон хайрганууд илэрсэн. Бүдүүнээс нарийн ширхэгтэй элс болон ногоовтор саарал өнгийн наанги ээлжлэн хуримтлагдсан. 159-141 м алхамд 18,5 м зузаантай нарийнаас бүдүүн ширхэгтэй элсний үе хуримтлагдсан байна. Элсний энэ үе нь олон тооны дунгийн үлдэгдэлтэй.
Дархадын хотгорын элементүүд Дархадын хотгорын DDP10-3 цөмрөгийн дээжний элементүүдийг геохимийн судалгааны үр дүнд тулгуурлан Том ионтой литофиль элемент Өндөр цэнэгтэй Транзит болон зарим ховор элемент Газрын ховор элемент гэсэн 4 бүлэг болгон тус тус хуваалаа. Том ионтой литофиль элемент. Ba, Rb, Sr болон Cs
Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-3 цөмрөгийн элементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт 50.6 мкг/г 241.1 мкг/г 511,4 мкг/г 43,9 мкг/г 184 мкг/г DDP10-3 цөмрөгийн том ионтой литофиль элементүүдийн агуулга
Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10- цөмрөгийн микроэлементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт r=0.94, p>0.05 DDP10-3 цөмрөгийн өндөр цэнэгтэй элементүүдийн агуулга, тархалтын муруй
III-р бүлэгт Транзит болон зарим ховор элемент. Энэ бүлэгт Li, Be, V, Cr, Ni, Cu болон Zn зэрэг элементүүд багтана.
Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-3 өмрөгийн элементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт Zn>Cr>Cu>Ni>Co>Pb DDP10-3 цөмрөгийн транзит болон ховор элементүүдийн агуулга, тархалтын муруй
Дархадын хотгорын эртний нуурын хурдсын DDP10-3 цөмрөгийн микроэлементүүдийн агуулга тэдгээрийн тархалт DDP10-3 цөмрөгийн газрын ховор элементүүдийн агуулга, тархалтын муруй
DDP10-3 ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ Доод нуурын хурдсын Core 1
ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН ХАРЬЦУУЛАЛТ Дархадын хотгорын DDP10-3 Доод нуурын хурдсын Core 1
ДҮГНЭЛТ 1. Дархадын хотгорын өрөмдлөгийн ажлын үр дүнд 3 өрмийн цооногоос нийт 400 м урттай цөмрөгүүдийг гаргаж авсан нь судалгааны үнэт материал боллоо. 2. Дархадын хотгорын DDP10-3 цөмрөгийн литологи нь доод хэсэгтээ янз бүрийн ширхэгтэй элсний үе болон ногоовтор саарал, хар ногоон өнгийн наангиас, дээд хэсэгтээ хар ногоон өнгийн зануу, элсний үеүдээс тус тус бүрдэнэ. 3. ICP-MS багажаар тодорхойлсон DDP10-3 өрмийн цөмрөгийн микро элементүүд нь хурдас хуримтлалын өөр өөр орчинд үүссэн байна. Хурдасд агуулагдах микро элементүүдийн агуулга, тархалтын зүй тогтолыг литологийн үе тус бүрээр авч үзэхэд харилцан адилгүй байна. Тухайлбал том ионтой литофиль элементүүдээс Ba нь үеллэг наанги буюу литологийн III-р багц үед агуулга нь ихсэж байгаа бол Rb, Sr зэрэг элементүүд нь I ба IV р багц үеүдэд карбонатын хэмжээнээс хамааран агуулга өндөртэй байна. Өндөр цэнэгтэй элементүүдээс U болон Nb н агуулга II, III-р багц үед органик карбоноос хамааралтай байна. Харин Be, V, Cr зэрэг ховор элементүүд нь литологийн бүрэлдэхүүнээс хамааран хар ногоон өнгийн наанги болон зануугийн үед харьцангуй өндөр агуулгатай байна. Дээрх ялгаатай байдал нь нуурын эргэн тойрны янз бүрийн чулуулаг тэдгээрийн харилцан адилгүй тархалт, литологийн бүрэлдэхүүн, хурдас хуримтлалын орчин зэргээс ихээхэн шалгаална.
Quaternary Science Reviews 56 (2012) 142-163 Journal of Earth Environment N2,p 462-466, 2011/09 Quaternary International 311 (2013) 12-24 Quaternary International 311 (2013) 12-24