Glasnik Antropološkog društva Srbije / Journal of the Antropological Society of Serbia Niš, vol. 47, str. 261-268, 2012, UDK 572(05), ISSN 1820-7936 UDK: 796.012-057.874 doi:10.5937/gads1247261b UTICAJ REDOVNE NASTAVE FIZIČKOG VASPITANJA NA ADAPTIVNE PROCESE MOTORIČKE AGILNOSTI I FUNKCIONALNIH SPOSOBNOSTI Nataša Branković, Sandra Milanović, Ratko Pavlović Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja u Nišu, Pedagočki fakultet u Jagodini Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta u Istočnom Sarajevu Sažetak Uzorak je činilo 40 ispitanica uzetih iz populacije učenica osnovnih škola u Nišu, uzrasta 12 godina ± 6 meseci, obuhvaćenih redovnom nastavom fizičkog vaspitanja. Osnovni cilj istraživanja je bio utvrđivanje uticaja programskih sadržaja redovne nastave fizičkog vaspitanja na razvoj motoričke agilnosti i funkcionalne sposobnosti ispitanica. Problem istraživanja je bio da se ispita da li će pod uticajem sredstava telesnih vežbi u nastavnom procesu doći do statitistički značajnog povećanja nivoa motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti kod ispitanica. Primenom Studentovog t-testa za male zavisne uzorke i kanoničke diskriminativne analize utvrđeno je da je pod uticajem sredstava telesnih vežbi na kraju tromesečnog izvođenja redovne nastave fizičkog vaspitanja došlo do statistički značajnog povećanja nivoa motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti ispitanica. Ključne reči: učenice osnovnih škola, redovna nastava fizičkog vaspitanja, motorička agilnost, funkcionalne sposobnosti. Uvod Redovna nastava fizičkog vaspitanja kao kompleksna i delikatna društvena delatnost ima za cilj da korišćenjem sredstava telesnih vežbi i specifičnih oblika organizacije i metoda i oblika rada obezbedi pozitivne transformacije antropoloških dimenzija i poveća nivo motoričkih znanja učenika. Za realizaciju tako visoko postavljenog cilja najodgovorniji je nastavnik fizičkog vaspitanja koji treba da obezbedi uspostavljanje racionalnog i svrsishodnog odvijanja redovne nastave fizičkog vaspitanja (Ara i sar., 2004; Ward i sar., 2006). U nastavnom procesu neophodna je primena naučne metodologije za utvrđivanje strukture antropoloških dimenzija, njihovih relacija i razvojnih karakteristika kao i efikasnih postupaka u primeni metoda rada, organizacionih oblika, adekvatnog intenziteta i obima opterećenja, i izbora motoričkih vežbi. Ovakvim pristupom moguće je sprovesti optimalno programiran i homogenizovan nastavni proces, prilagođen individualnim sposobnostima i osobinama dece i omladine (Višnjić, 2008). Program fizičkog vaspitanja obezbeđuje prostor punog angažovanja učenika, sticanje teorijskog znanja i ovladavanje sportsko-tehničkim veštinama, stimulišući ga da sopstvenim snagama doprinese razvoju ličnih sposobnosti i osobina i izgrađivanju svoje ličnosti. Cilj istraživanja je da se utvrde rezultati uticaja programskih sadržaja nastave fizičkog vaspitanja na adaptivne procese motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti, a zatim da 261
se primenom diskriminativne analize utvrdi njihova značajnost između inicijalnog i finalnog merenja, radi dobijanja informacija o značajnosti istraživanih dimenzija u procesu upravljanja, modelovanja, planiranja, programiranja i kontrole nastavnog rada sa učenicima osnovnih škola, uzrasta 12 godina. Predmet istraživanja je proučavanje motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti u funkciji realizacije redovne nastave fizičkog vaspitanja. Istraživanje ovih antropoloških obeležja značajno je iz sledećih razloga: Agilnost je prisutna u realizaciji većine programskih zadataka redovne i dodatne nastave fizičkog vaspitanja, a najuže je povezana sa ravnotežom radi regulisanja pravovremenog prenosa centra težišta tela u procesu motoričkog vežbanja (Milanović, 2007). Razvoju agilnosti posebno doprinose vežbe koje sadrže veliku vremensku i prostornu neizvesnost, pa zato za njen razvoj u nastavi fizičkog vaspitanja i trenažnom radu treba koristiti situacione i specifične motoričke vežbe (Metvejev, 2000; Bompa, 2006; Duraković, 2008). Funkcionalne sposobnosti (anaerobni i aerobni kapacitet) imaju direktan uticaj na veličinu i karakter ispoljavanja radne sposobnosti pri realizaciji programskih zadataka redovne i dodatne nastave fizičkog vaspitanja i neposredno su povezane sa morfološkim karakteristikama i motoričkim sposobnostima u svim motoričkim vežbama (Heimar i Medved, 1997; Milanović, 2007). Materijal i metode Uzorak je činilo 40 ispitanika uzetih iz populacije učenica osnovnih škola u Nišu, uzrasta 12 godina (± 6 meseci), telesne visine od 156 do 175 cm i telesne mase od 47 do 159 kg, obuhvaćenih redovnom nastavom fizičkog vaspitanja. U istraživanju su primenjena tri testa motoričke agilnosti: koverta test (MKOT), koraci u stranu (MKUS) i osmica sa savijanjem (MOSS), i tri testa funkcionalnih sposobnosti: Margarija test (FMARG), vitalni kapacitet pluća (FVKP) i frekvencija pulsa posle opterećenja (FPPO). Merni instrumenti za procenu motoričkih sposobnosti uzeti su na osnovu istraživanja Kurelića i saradnika (1975). Testovi za procenu funkcionalnih sposobnosti uzeti su iz istraživanja Heimara i Medveda (1997). Izračunati su osnovni statistički parametri, t-test i multivarijantna kanonička diskriminativna analiza za utvrđivanje hijerarhije varijabli agilnosti i repetitivne snage koje su doprinele razlikovanju inicijalnog i finalnog merenja ispitanika. Podaci su obrađeni na osnovu statističkog programa SPSS 12.0 i Statistika 5.0. Karakteristike strukture motoričkog vežbanja u nastavi fizičkog vaspitanja Istraživanje uticaja redovne nastave fizičkog vaspitanja na adaptivne procese motoričke agilnosti i funkcionalnie sposobnosti ostvareno je sa 36 časova u trajanju od tri meseca školske 2010/2011. godine na osnovu plana i programa redovne nastave fizičkog vaspitanja. Izvršena su dva merenja: pre početka i nakon završetka tretmana (tzv. inicijalno i finalno merenje). U okviru planiranja redovne nastave fizičkog vaspitanja bili su definisani ciljevi i zadaci, vremenski ciklusi (periodizacija) za njihovo postizanje, kao i potrebni tehnički i materijalni uslovi. Programiranje rada bilo je orijentisano na određivanje sadržaja, opterećenja i metoda rada za razvoj antropoloških obeležja i motoričkih znanja ispitanika. Izvršen je izbor motoričkih vežbi, utvrđeno doziranje opterećenja i raspored nastavnih sadržaja je usklađen sa ciljevima i zadacima programskih sadržaja. 262
Realizacija programskih zadataka redovne nastave fizičkog vaspitanja bila je primerena sposobnostima i osobinama ispitanica, i sprovodila se u okviru homogenizovanih grupa. Rezultati Dobijeni rezultati istraživanja uticaja sredstava telesnih vežbi u nastavnom procesu fizičkog vaspitanja na adaptivne promene motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti kod ispitanica utvrđeni su t-testom za male zavisne uzorke i kanoničkom diskriminativnom analizom. Analiza razlika motoričke agilnosti između inicijalnog i finalnog merenja ispitanica ispitivana t-testom Tabela 1. Značajnost razlika između aritmetičkih sredina testova motoričke agilnosti Mere Mean(i) Mean(f) T-value p MKOT 17.32 14.15-4.84.00 MKUS 13.57 11.12 4.11.00 MOSS 15.22 13.10-5.77.00 Tabela 1 sadrži rezultate t-testa agilnosti između inicijalnog i finalnog merenja ispitanica. Nakon analize dobijenih rezultata utvrđeno je da postoji statistički značajna razlika u svim testovima agilnosti. Tabela 2. Značajnost razlika između aritmetičkih sredina testova funkcionalnih sposobnosti: Mere Mean(i) Mean(f) T-value p FPPO 164.50 152.43 5.63.00 FMARG 3.85 3.12 3.04.00 FVKPL 2780 3080 5.53.00 Tabela 2 sadrži rezultate t-testa funkcionalnih sposobnosti između inicijalnog i finalnog merenja ispitanika. Nakon analize dobijenih rezultata zaključuje se da statistički značajna razlika postoji u svim testovima funkcionalnih sposobnosti. Razlike između inicijalnog i finalnog stanja motoričke agilnosti ispitanica ispitivane kanoničkom diskriminativnom analizom Tabela 3. Značajnost izolovane diskriminativne funkcije motoričke agilnosti Disc Cannonical Wilks' Eugenvalue Chi-Sqr df P-Level Func. Cor.% Lambda 1 1.223.68.287 82.66 3.00 Legenda: kvadrati koeficijenta diskriminacije (Eugenvalue), koeficijenti kanoničke korelacije (Cannonical R), vrednosti Bertletovog testa (Wilks' Lambda), veličina Hi kvadrat testa (Chi-Sqr), stepeni slobode (df) i nivo značajnosti koeficijenta determinacije (P-Level) 263
U Tabeli 3 prikazan je jedan značajan diskriminativni faktor (Eigenvalue 1.223), koji predstavlja zajedničku varijansu razlike aritmetičkih sredina centroida inicijalnog i finalnog merenja motoričke agilnosti. Koeficijenti kanoničke korelacije pokazuju da je sa 68% izvršena diskriminativna analiza između inicijalnog i finalnog merenja rezultata motoričke agilnosti. Rezultati diskriminativne jačine Wilks'-Lambde (testirana vrednošću Bartletovog X2 testa) sa koeficijentom.287 ukazuju, na osnovu nivoa koeficijenta značajnosti, da su razlike između inicijalnog i finalnog merenja statistički značajne na nivou.00, što potvrđuje i veličina Hi kvadrat testa koja ima visoku vrednost 82.66. Tabela 4. Faktorska struktura izolovane diskriminativne funkcije testova motoričke agilnosti Varijable Root 1 MKUS.572 MKOT.450 MOSS.414 U Tabeli 4 data je struktura diskriminativne funkcije učešća varijabli agilnosti u formiranju značajnih diskriminativnih funkcija. Prikazani centroidi predstavljaju aritmetičke sredine rezultata inicijalnog i finalnog merenja. Dobijeni rezultati ukazuju da najveći doprinos diskriminativnoj funkciji ima test koraci u stranu (MKUS.572) i nešto manje koverta test (MKOT.450)) i namanje osmica sa savijanjem (MOSS.414). Tabela 5. Centroidi merenja testova motoričke agilnosti Merenje Root 1 Inicijalno -2.950 Finalno 2.950 Rezultati u Tabeli 5 predstavljaju diskriminativnu funkciju centroida na osnovu svih testova agilnosti koja iznosi -2.950 i 2.950. Značajnost prikazanih centroida merenja koja je testirana kroz značajnost diskriminativne funkcije ukazuje da je njihova udaljenost (diskriminacija) statistički značajna. Tabela 6. Klasifikaciona matrica testova motoričke agilnosti MERENJE Inicijalno Finalno Ukupno Inicijalno 31 9 40 Finalno 4 36 40 Inicijalno 77.5% 22.5% 100% Finalno 10% 90% 100% Razdvajanje grupa koje je prikazano u Tabeli 6 kao Percentili, ukazuju da se izvršeno razdvajanje (diskriminacija) rezultata merenja pojašnjava preciznošću od 83.75% (srednja vrednost procenta samih grupa) od koeficijenta kanoničke korelacije, koji iznosi CR = 68%. 264
Razlike između inicijalnog i finalnog stanja funkcionalnih sposobnosti Tabela 7. Značajnost izolovane diskriminativne funkcije testova funkcionalnih sposobnosti Disc Canonical R Wilks' Eugenvalue Chi-Sqr. df P-Level Func. Lambda 1 2.556.75.248 119.24 3.00 Legenda: kvadrati koeficijenta diskriminacije (Eugenvalue), koeficijenti kanoničke korelacije (Cannonical R), vrednosti Bertletovog testa (Wilks' Lambda), veličina Hi kvadrat testa (Chi-Sqr), stepeni slobode (df) i nivo značajnosti koeficijenta determinacije (P-Level) U Tabeli 7 prikazan je jedan značajan diskriminativni faktor 2.556, koji predstavlja zajedničku varijansu diferencijacije aritmetičkih sredina centroida inicijalnog i finalnog merenja testova funkcionalnih sposobnosti. Koeficijenti kanoničke korelacije pokazuju da je sa 75% izvršena diskriminativna analiza između inicijalnog i finalnog merenja rezultata funkcionalnih sposobnosti. Rezultati diskriminativne jačine Wilks'-Lambde sa koeficijentom.248, ukazuju na osnovu nivoa koeficijenta značajnosti (P-Level), da su razlike između inicijalnog i finalnog merenja funkcionalnih sposobnosti statistički značajne na nivou.00, što potvrđuje i veličina Hi kvadrat testa koja ima visoku vrednost (Chi-Sqr = 119.24). Tabela 8. Faktorska struktura izolovane diskriminativne funkcije testova funkcionalnih sposobnosti Varijable Root 1 FVKPL -.570 FPPO.507 FMARG.348 U Tabeli 8 data je struktura diskriminativne funkcije učešća varijabli funkcionalnih sposobnosti u formiranju značajnih diskriminativnih funkcija. Prikazani centroidi grupa predstavljaju aritmetičke sredine rezultata inicijalnog i finalnog merenja. U cilju provere efikasnosti eksperimentalnog tretmana izmerena su tri testa funkcionalnih sposobnosti, za koje se pretpostavlja da su dobri prediktori istraživanog prostora. Prikazani rezultati ukazuju da najveći doprinos diskriminativnoj funkciji ima vitalni kapacitet pluća (FVKPL -.570). nešto manje frekvencija pulsa posle opterećenja (FPPO.507) i namanje Margarija test (FMARG.348). Tabela 9. Centroidi merenja testova funkcionalnih sposobnosti Merenje Root 1 Inicijalno 1.285 Finalno -1.285 Rezultati u Tabeli 9 predstavljaju diskriminativnu funkciju centroida na osnovu svih testova funkcionalnih sposobnosti koja iznosi 1.285 i -1.285. Značajnost prikazanih centroida merenja, koja je testirana kroz značajnost diskriminativne funkcije, ukazuje da je njihova udaljenost (diskriminacija) statistički značajna. 265
Tabela 10. Klasifikaciona matrica testova funkcionalnih sposobnosti MERENJE Inicijalno Finalno Ukupno Inicijalno 33 7 40 Finalno 5 35 40 Inicijalno 82.5% 17.5% 100% Finalno 12.5% 87.5% 100% Razdvajanje grupa, koje je prikazano u Tabeli 10 kao Percentili, ukazuju da se izvršeno razdvajanje (diskriminacija) rezultata merenja pojašnjava preciznošću od 85% (srednja vrednost procenta samih grupa) od koeficijenta kanoničke korelacije, koji iznosi CR = 75%. 266 Diskusija Rezultati kanoničke diskriminativne analize u ovom istraživanju pokazuju (tabele 3-10) da je u finalnom, u odnosu na inicijalno stanje, pod uticajem programskih sadržaja redovne nastave fizičkog vaspitanja došlo do statistički značajnih promena motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti ispitanica. U objavljenim udžbenicima i radovima nekih istraživača (Malacko, 2002; Beunen i sar., 1992; Blažević, 1997) potvrđeno je da je povećanje nivoa motoričkih i funkcionalnih sposobnosti najprimerenije ukoliko opterećenje u nastavnom procesu odgovara biološkim i psihičkim obeležjima organizma učenica. Prema njima, to je postupno povećanje opterećenja nastavnog rada do granica motoričko-funkcionalnih mogućnosti, da bi se omogućili superkompenzacioni procesi kod svakog subjekta, kao jedna od osnovnih funkcionalnih reakcija organizma na kojoj se zasnivaju adaptacioni procesi organizma, efekti i razvoj sposobnosti i osobina. Rezultati naučnih istraživanja i iskustva iz prakse (Amstrong i sar., 1994; Beets i sar., 2005; Milanović, 2007) potvrdili su na uzorku mladih sportista, učenika osnovnih škola, da je postupno povećanje progresivnog opterećenja u trenažnom radu za razvoj motoričkih i funkcionalnih sposobnosti posebno značajno da bi se izgradile osnove na kojima će se svestrano razviti kompleksne motoričke sposobnosti koje će omogućiti da se kasnije ostvari i lakši prelaz na fazu specijalizacije. Sličan pristup za razvoj motoričkih i funkcionalnih sposobnosti sa postupnim povećanjem progresivnog opterećenja bio je ostvaren sa ispitanicama u ovom istraživanju na časovima redovne nastave fizičkog vaspitanja. Rezultati kanoničke diskriminativne analize (Tabela 3), u finalnom u odnosu na inicijalno merenje, pokazuju da je pod uticajem primenjenih sredstava telesnih vežbi za realizaciju programskih zadataka nastave fizičkog vaspitanja došlo do pozitivnih i statistički značajnih promena motoričke agilnosti ispitanica (P-Level=.000). Tome su posebno doprinele primenjene motoričke vežbe u eksperimentalnom periodu u procesu realizacije redovne nastave fizičkog vaspitanja: trčanja kratkih deonica napred, nazad i lateralno trčanje na 10-20 metara; reaktivni odrazi u tri smera (sunožno, naizmenično levo i desno i jednonožno) i trčanja sa promenom smera kretanja. Ovi motorički testovi povećali su kod ispitanica sposobnost bržeg i potpunijeg aktiviranja motoričkih jedinica visokim nivoom opterećenja, što je omogućilo pojačanu aktivnost agonističkih mišića i porast jakosti celog organizma. Rezultati kanoničke diskriminativne analize (Tabela 7), u finalnom u odnosu na inicijalno merenje, pokazuju da je pod uticajem primenjenih sredstava telesnih vežbi za
realizaciju programskih zadataka nastave fizičkog vaspitanja došlo do pozitivnih i statistički značajnih promena funkcionalnih sposobnosti ispitanica (P-Level=.000). Adaptivne promene funkcionalnih sposobnosti ispitanica nastale su primenom odabranih sredstava telesnih vežbi podizanja funkcionalnih sposobnosti fosfokreatinskog energetskog mehanizma, usavršavanja glikolitičkog energetskog mehanizma i povećanje efikasnosti nervnih struktura u specifičnim uslovima kiseoničkog duga. Razvoj anaerobnog kapaciteta realizovan je pretežno primenom sprinterskog trčanja sa maksimalnom brzinom i intenzitetom 70-90%, u zoni frekvencije srca 160-170 otkucaja u minutu i potpunim oporavkom između ponavljanja. Takav rad realizovan je primenom intenzivnog vežbanja uz promenu ritma, ali i primenom metoda intervalnog rada. Za razvoj aerobnog kapaciteta korišćena su brza i spora trčanja u prirodi, trčanja dugačkih deonica umerenim i brzim tempom sa intenzitetom 60-70% u zoni frekvencije srca 150-160 otkucaja u minutu. Ovakav pristup razvoju funkcionalnih sposobnosti podržava veći broj autora (Heimara i Medveda, 1997; Brown i sar., 2000; Malacko i Rađa, 2004; Ara i sar., 2004. ). Zaključak U toku tromesečne realizacije redovne nastave fizičkog vaspitanja praćeni su uticaji programskih sadržaja nastave fizičkog vaspitanja na razvoj motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti ispitanica, učenica osnovnih škola u Nišu, uzrasta 12 godina. Kanoničkom diskriminativnom analizom je utvrđeno da je u finalnom u odnosu na inicijalno merenje došlo do statistički značajnog povećanja nivoa u svim ispitivanim varijablama motoričke agilnosti i funkcionalnih sposobnosti. Može se pretpostaviti da su ove pozitivne promene nastale kao rezultati pravilnog metodičkog oblikovanja redovne nastave fizičkog vaspitanja u procesu planiranja i programiranja, doziranja, distribucije i kontrole primenjenih opterećenja, kao i povećanja intenzifikacije nastavnog rada u skladu sa autentičnim potrebama ispitanica. Takvim radom se u procesu realizacije redovne nastave fizičkog vaspitanja sa ispitanicama doprinelo optimalnom režimu rada pojedinih organskih sistema i organizma u celini, što je omogućilo racionalan i efikasan proces njihove adaptacije na primenjena opterećenja. Literatura Ara I, Vicente-Rodriguez G, Jimenez-Ramirez J, Dorado C, Serrano-Sanchez JA, Calbet JA. Regular participation in sports is associated with enhanced physical fitness and lower fat mass in prepubertal boys. (Redovno učestvovanje u sportskim aktivnostima je u vezi sa uvećanjem fizičke kondicije i smanjenjem masnih naslaga kod dečaka u predadolescentskom dobu). Int J Obes Relat Metab Disord. 2004;28:1585 1593.[CrossRef][Medline] Armstrong N i McManus A. (Children's fitness and physical activity a challenge for physical education. (Fitnes i fizička aktivnost dece izazov za fizičko vaspitanje). British Journal of Physical Education. 1994;2:20-26. Beets WM i Pitetti HK. Contribution of physical education and sport to health related fitness in high school students. (Doprinos fizičkog vaspitanja i sporta funkcionalnim sposobnostima dece srednjoškolskog uzrasta). Journal of School Health. 2005;75:25-30. Beunen G, Malina, R, Renson R, Simons J, Ostyn M, Lefevre J. Physical activity and growth, maturation and performance: A longitudinal study (Fizička aktivnost i rast, sazrevanje i performansa: longitudinalno istraživanje). Medicine & Science in Sports & Exercise. 1992;24:576 585. Blažević S. Utjecaj različito programiranoga kineziolođškog tretmana na promjene u pokazateljima motoričkih sposobnosti, Međunarodna znanstvena konferencija»kineziologija Sadašnjost i 267
budućnost«, Zbornik radova (str. 27-31). Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu Sveučilišta u Zagrebu. 1997. Bompa T. Teorija i metodologija treninga. Zagreb: Nacionalna i sveučilišna knjižnica. 2006. Brown L, Ferrigno V, Santana C. Training for speed, agility and quickness. (Trening brzine, agilnosti i eksplozivnosti). Champaign IL: Human Kinetics. 2000. Duraković M. Kinatropologija, Biološki aspekti tjelesnog vježbanja. Zagreb: Kineziološki fakultet Sveučilišta u Zagrebu. 2008. Heimar S, Medved R. Funkcionalna dijagnostika treniranosti sportaša. Međunarodno savetovanje, Zbornika radova (str. 23-44). Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu, Sveučilišta u Zagrebu. 1997. Kurelić N, Momirović K, Stojanović M, Radojević Ž, Viskić-Štalec N. Struktura i razvoj morfoloških i motoričkih dimenzija omladine, Beograd: Institut za naučna istraživanja. Fakultet za fizičku kulturu. 1975. Malacko J. Osnove sportskog treninga kibernetički pristup. Beograd: IGRO Sportska knjiga. 1982. Malacko J, Rađo I. Tehnologija sporta i sportskog treninga. Sarajevo: Fakultet za sport i tjelesni odgoj Univerziteta u Sarajevu. 2004. Metvejev LP. Osnovni suvremenog sistema sportivnoj trenirovki. Moskva: FIS. 2000. Milanović L. Metodika treninga brzinsko-eksplozivnih svojstava kod djece i mladih, Kondiciona priprema sportaša. Zagreb: Kineziološki fakultet Sveučilišta u Zagrebu. 2007. Pržulj D. Kondiciona priprema sportista. Pale: Fakultet fizičke kulture. 2007. Višnjić D. Nastava fizičkog vaspitanja. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. 2008. Ward SD, Saunders R, Felton MG, Wiliams E, Epping NJ, Pate RR. Implementation of a school enviroment intervention to increase physical activity in high school girls. Health Education Research. 2006;21(6):896-910. THE INFLUENCE OF REGULAR PHYSICAL EDUCATION CLASSES ON THE ADAPTIVE PROCESSES OF MOTOR AGILITY AND FUNCTIONAL ABILITIES Nataša Branković, Sandra Milanović, Ratko Pavlović Abstract The sample consisted of 40 female participants extracted from a population of elementary school students from Niš, age 12 ± 6 months, who regularly participated in their physical education classes. The basic aim of the research was to determine the influence of programmed contents of regular physical education classes on the development of the motor agility and functional abilities of the participants. The research problem was the evaluation of whether under the influence of physical education in the curriculum we can achieve a statistically significant increase in the level of the motor agility and functional abilities of the participants. By using the student t-test for small dependent samples and the canonical discriminant analysis, we determined that under the influence of physical exercise, at the end of a three-month period of physical education classes, a statistically significant increase in the level of motor agility and functional abilities of the participants was determined. Key words: female elementary school students, regular physical education classes, motor agility, functional abilities. 268