ORIGINALNI RAD ORIGINAL PAPER UDK 636.2.09:612.126:616.33 KONCENTRACIJA KALCIJUMA I FOSFORA U KRVNOM SERUMU KRAVA SA DISLOKACIJOM SIRI[TA NA LEVO * BLOOD CALCIUM AND PHOSPHORUS CONCENTRATIONS IN COWS WITH LEFT DISPLACED ABOMASUM H. [amanc, Danijela Kirovski, \. Savi}, @. Sladojevi}, I. Vujanac, Simona Zarcula ** Promena polo`aja siri{ta je jedno od najzna~ajnijih oboljenja organa za varenje kod visokomle~nih krava. Etiologija i patogeneza njegovog nastanka ni do danas nije u potpunosti obja{njena. U radu je ispitana kalcemija i fosfatemija kod krava u antepartalnom i postpartalnom periodu i njena povezanost sa pojavom promene polo`aja siri{ta. U ogled je bilo uklju~eno 30 krava u visokom graviditetu. Uzorci krvi uzeti su dve nedelje pre o~ekivanog partusa, kao i dve nedelje nakon teljenja. U svim uzorcima krvnog seruma (uzetim antepartalno i postpartalno) odre ivana je koncentracija kalcijuma i anorganskog fosfora, kori{}enjem komercijalnih test paketa (Bio-Merieux). Kod 7 krava od 30 uklju~enih u ogled (23,33%) nakon teljenja je klini~kim pregledom ustanovljena promena polo`aja siri{ta na levo (eksperimentalna grupa). Preostale 23 krave iz ogleda su bile klini~ki zdrave i predstavljale su kontrolnu grupu. Prose~na vrednost kalcemije kontrolne grupe krava u antepartalnom periodu iznosila je 2,72±0,25 mmol/l, a fosfatemije 2,04±0,25 mmol/l. Kod ovih krava je postpartalno ustanovljena prose~na vrednost kalcemije od 2,46±0,22 mmol/l i fosfatemije od 1,85±0,29 mmol/l. Prose~na antepartalna vrednost kalcemije eksperimentalne grupe krava iznosila je 2,51±0,25 mmol/l, a fosfatemije 1,73±0,22 mmol/l. Postpartalno su prose~ne vrednosti kalcemije i fosfatemije ove grupe krava iznosile 2,13±0,31 mmol/l i 1,43± 0,24 mmol/l. Razlike izme u vrednosti za koncentraciju kalcijuma i fosfora dobijene postpartalno izme u eksperimentalne i kontrolne grupe su bile statisti~ki zna~ajne. Klju~ne re~i: krava, dislokacija siri{ta, fosfatemija, kalcemija * Rad primljen za {tampu 19. 10. 2009. godine ** Dr sci. med. vet. Horea [amanc, red. profesor; dr sci. med. vet. Danijela Kirovski, docent, Fakultet veterinarske medicine, Univerzitet u Beogradu, Srbija; \or e Savi}, doktorant, Poljoprivredni fakultet, Banja Luka, BiH, R. Srpska; @eljko Sladojevi}, doktorant, "Veterina sistem Sladojevi}" d.o.o., Gradi{ka, BiH, Republika Srpska; mr sci. vet. med. Ivan Vujanac, Fakultet veterinarske medicine, Univerzitet u Beogradu, Srbija; Simona Zarcula, doktorant, Fakultet veterinarske medicine, Univerzitet u Temi{varu, Rumunija 331
Zajedno sa ketozom, dislokacija siri{ta predstavlja jedan od zna~ajnijih poreme}aja zdravlja visokomle~nih krava. Njena pojava je naj~e{}a u prvih 30 dana postpartalno (Van Winden i Kuiper, 2003; Le Blanc i sar., 2005; Van Winden i sar., 2003; Zadnik, 2003; [amanc i Damnjanovi}, 1994). Bolest se prvenstveno pojavljuje kod krava hol{tajn rase, zatim isto~nofrizijske, dok se kod ostalih rasa pojavljuje sporadi~no. Etiologija i patogeneza dislokacije siri{ta nisu ni do danas u potpunosti razja{njeni. Uticaj postpartalne hipokalcemije na pojavu dislokacije siri{ta ogleda se u dodatnom smanjenju motiliteta glatke muskulature pred`eludaca i siri{ta, pored onog koje nastaje usled smanjene punjenosti ([amanc i Damnjanovi}, 1994; Van Winden i Kuiper, 2003; Le Blanc i sar. 2005; Van Winden i sar. 2003; Zadnik 2003). Kao {to je poznato, kalcijum u~estvuje u prenosu nadra`aja sa nervnog na mi{i}no tkivo, te njegov nedostatak dovodi do poreme}aja u razdra`ljivosti mi{i}nog tkiva (Van Winden i Kuiper, 2003; Stoji}, 2007). Stepen hipokalcemije koji dovodi do klini~ki manifestnih simptoma puerperalne pareze svakako }e dovesti i do poreme}aja u motilitetu celog digestivnog trakta, pa tako i siri{ta. Massey i sar. (1993) su u svom istra`ivanju postavili hipotezu da subklini~ka hipokalcemija na dan teljenja predstavlja faktor rizika za kasniju pojavu dislokacije siri{ta. Kasnija istra`ivanja (Oetzel i sar., 1996; Melendez i sar., 2003) nisu ustanovila smanjenje u~estalosti dislokacije siri{ta nakon dodavanja kalcijuma u hranu kravama u peripartalnom periodu. Uprkos tome {to smanjen unos hrane (koji za posledicu ima smanjenu punjenost buraga) i hipokalcemija (koja za posledicu ima hipomotilitet siri{ta) izgledaju logi~no kao faktori rizika za pojavu dislokacije siri{ta, nema dovoljno dokaza koji bi podr`ali takve hipoteze. Razmatraju}i istra`ivanja koja ukazuju na povezanost klini~ki ispoljene puerperalne pareze (Gröhn i sar., 1989; Correa i sar., 1993; Rohrbach i sar., 1999) i subklini~ke hipokalcemije (Massey i sar., 1993) sa u~estalo{}u pojave dislokacije siri{ta, Le Blanc i saradnici (2005) smatraju da ne postoji direktna povezanost izme u nivoa kalcijuma u krvi i pojave dislokacije siri{ta. U prilog tome, oni navode da u istra`ivanju koje je sproveo Massey (1993) osim kalcemije nisu pra}eni drugi metaboli~ki parametri. Prema ovim autorima, hipokalcemija koju su Massey i ostali istra`iva~i ustanovili predstavlja znak nedovoljnog peripartalnog unosa hrane, koji za posledicu ima druge faktore direktnog rizika za nastanak dislokacije siri{ta. Zajedno sa hipokalcemijom, postpartalno dolazi i do razvoja hipofosfatemije. Poja~ano izlu~ivanje fosfata preko bubrega, kao i putem mleka ima za posledicu nastanak hipofosfatemije, me utim sve vi{e preovladava gledi{te da kod krava hipofosfatemija nastaje kao posledica nedovoljne konzumacije hrane pa samim tim i fosfora. Po{to se dislokacija siri{ta naj}e{}e pojavljuje u ranoj fazi laktacije kada krave ina~e konzumiraju manje hrane, mo`e se o~ekivati da kod 332 Uvod / Introduction
krava obolelih od dislokacije siri{ta nastaje izra`enija hipofosfatemija ([amanc i Damnjanovi}, 1994). Imaju}i u vidu da uloga hipokalcemije u etiologiji i patogenezi promene polo`aja siri{ta kod krava nije u potpunosti rasvetljena, istra`ivanja u ovom radu su usmerena na ispitivanje kalcemije i fosfatemije u peripartalnom periodu i njihove povezanosti sa nastajanjem ove bolesti. Materijal i metode rada / Material and methods Istra`ivanje je obavljeno na farmi goveda hol{tajn rase sa oko 1000 krava i prose~nom proizvodnjom mleka od 7340 litara. Promena polo`aja siri{ta je klini~kim pregledom ustanovljena kod 17 % krava. Pri tome je utvr eno da se ova bolest ~e{}e javljala kod krava koje su imale ve}i broj laktacija i koje imaju ve}u proizvodnju mleka. Od ukupnog broja dijagnostikovanih slu~ajeva dislokacije, 18,9 % ih je ustanovljeno kod prvotelkinja, dok je preostalih 81,1% slu~ajeva bilo utvr eno kod krava sa dve i vi{e laktacija. U~estalost pojave bolesti u odnosu na starosnu strukturu svih krava u populaciji je bila najve}a od druge do pete laktacije. U ogled je bilo uklju~eno 30 krava u visokom graviditetu. Odmah nakon uvo enja u porodili{te pra}eno je njihovo zdravstveno stanje i vr{en redovan pregled siri{ta kako bi se isklju~ila mogu}nost dislokacije. Dve nedelje pre o~ekivanog partusa, od svih `ivotinja su uzeti uzorci krvi, punkcijom v. jugularis. Nakon spontane koagulacije i odvajanja krvnog seruma, uzorci su centrifugirani, a dobijeni krvni serum je odlo`en u zamrziva~ do izvo enja analiza. Od istih `ivotinja su, dve nedelje posle teljenja, na isti na~in ponovo uzeti uzorci krvi. U svim uzorcima krvnog seruma (uzetim antepartalno i postpartalno) odre ivana je koncentracija kalcijuma i anorganskog fosfora, kori{}enjem komercijalnih test paketa (Bio-Merieux). Od 30 krava uklju~enih u ogled kod 7 krava (23,33%) je nakon teljenja klini~kim pregledom ustanovljena promena polo`aja siri{ta na levo. Krave sa utvr enom dislokacijom predstavljale su eksperimentalnu grupu. Preostale 23 krave iz ogleda su bile klini~ki zdrave, grupisane su i predstavljale su kontrolnu grupu. Ovakva podela krava uzeta je u obzir i pri analizi rezultata dobijenih antepartalno, {to zna~i da su krave kod kojih se postpartalno javila dislokacija svrstane u eksperimentalnu grupu, a one koje su postpartalno ostale zdrave u kontrolnu grupu. Rezultati su predstavljeni tabelarno i grafi~ki, kori{}enjem osnovnih parametara deskriptivne statistike. Stepen zna~ajnosti razlika u srednjim vrednostima procenjen je studentovim t-testom za stepen pouzdanosti od 95, odnosno 99 %. 333
Rezultati i diskusija / Results and Discussion Rezultati istra`ivanja prvo su obra eni za ukupan broj krava (n=30) i prikazani su u grafikonu 1. Koncentracija / Concentration 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 2,67 Kalcemija / Calcaemia 1,97 Fosfatemija / Phosphataemia 2,38 1,76 0 Antepartalno /Antepartal Postpartalno / Postpartal Grafikon 1. Koncentracija kalcijuma i fosfora prikazana zbirno za sve krave (bez podele po grupama) Graph 1. Concentrations of calcium and phosphorus presented jointly for all cows (without division into groups) Iz prikazanih rezultata se zapa`a da su se vrednosti za koncentraciju kalcijuma i anorganskog fosfora u krvnom serumu ispitivanih krava antepartalno nalazile u granicama fiziolo{kih vrednosti (za kalcijum X = 2,67 ± 0,26 mmol/l, odnosno za fosfor X = 1,97 ± 0,27 mmol/l). Pojedina~ni rezultati su pokazali da u ovom periodu ni kod jedne krave nisu ustanovljene vrednosti za kalcemiju ispod fiziolo{ke vrednosti, dok je kod 3 `ivotinje (10%) ustanovljena hipofosfatemija. U postpartalnom periodu prose~na vrednost za koncentraciju kalcijuma kod svih ispitivanih `ivotinja je bila u okviru fiziolo{kih granica (2,38 ± 0,28 mmol/l), dok je koncentracija anorganskog fosfora bila blizu donje fiziolo{ke granice (1,76 ± 0,33 mmol/l). U ovom periodu hipokalcemija je ustanovljena kod 2 krave (6,66%), a hipofosfatemija kod 10 krava (33,33%). U periodu do 15 dana posle teljenja, dislokacija siri{ta je ustanovljena kod 7 od 30 posmatranih `ivotinja (23,33%). Antepartalno je prose~na vrednost kalcemije bila zna~ajno ve}a kod krava koje postpartalno nisu obolele, u odnosu na krave kod kojih je posle teljenja dijagnostikovana dislokacija siri{ta (p<0,05). Me utim, u oba slu~aja dobijene vrednosti su bile unutar fiziolo{kih granica. Postpartalno je kod obe grupe krava utvr ena zna~ajno ni`a vrednost kalcemije u odnosu na vrednost dobijenu antepartalno (p<0,001 za obe grupe pojedina~no), pri ~emu je kod obe grupe `ivotinja vrednost kalcemije postpartalno bila na donjoj 334
fiziolo{koj granici (2,46 ± 0,22 mmol/l kod klini~ki zdravih krava i 2,13 ± 0,31 mmol/l kod obolelih). Kod svega 2 krave sa dislokacijom siri{ta (28,57%) je ustanovljena hipokalcemija. Koncentracija anorganskog fosfora je u antepartalnom periodu tako e bila unutar fiziolo{kih granica, s tim da je kod onih krava kod kojih je posle teljenja ustanovljena dislokacija siri{ta prose~na vrednost fosfatemije bila na donjoj granici, a kod 3 krave (42,2 %) je ustanovljena vrednost fosfatemije ispod donje fiziolo{ke granice. U postpartalnom periodu je kod zdravih krava ustanovljena ni`a vrednost fosfatemije u odnosu na antepartalnu vrednost (p<0,05), ali je ta vrednost i dalje bila unutar fiziolo{kih granica. Kod obolelih `ivotinja je ustanovljena hipofosfatemija, pri ~emu je pregledom pojedina~nih rezultata utvr eno da je kod 4 krave (57,14%) ona bila zna~ajno ni`a od fiziolo{ke i kretala se od 1,19 do 1,32 mmol/l. Kao {to se mo`e zapaziti, utvr ene prose~ne vrednosti za kalcemiju i fosfatemiju su kod zdravih `ivotinja bile u granicama fiziolo{kih vrednosti, dok je hipofosfatemija ustanovljena samo kod krava sa dislokacijom siri{ta. Ovi podaci su u saglasnosti i sa navodima drugih autora (Van Winden i Kuiper, 2003; Le Blanc i sar., 2005; Van Winden i sar., 2003; Zadnik, 2003; [amanc i Damnjanovi}, 1994). Rezultati dobijeni za koncentraciju kalcijuma i fosfora antepartalno i postpartalno kod eksperimentalne i kontrolne grupe krava prikazani su u tabeli 1. Tabela 1. Vrednosti kalcemije i fosfatemije eksperimentalne i kontrolne grupe krava / Table 1. Calcaemia and phosphataemia values in experimental and control group of cows Antepartalno / Antepartal Kontrolna grupa / Control group Ca P Eksperimentalna grupa / Experimental group Ca P Postpartalno / Postpartal Kontrolna grupa / Control group Ca P Eksperimentalna grupa / Experimental group Ca P n 23 23 7 7 23 23 7 7 X 2,72* aaa 2,04** a 2,51 aaa 1,73 a 2,46** 1,85** 2,13 1,43 SD 0,25 0,25 0,25 0,22 0,22 0,29 0,31 0,24 SE 0,05 0,05 0,09 0,08 0,05 0,06 0,12 0,09 CV 9,32 12,09 10,09 12,90 8,97 15,73 14,75 17,11 IV 2,28-3,18 1,68-2,71 2,16-2,88 1,44-1,99 2,08-2,98 1,26-2,36 1,61-2,48 1,19-1,79 ** p<0,01 u odnosu na vrednost dobijenu kod druge grupe krava u istom terminu uzorkovanja / p<0.01 in comparison with value obtained for second group of cows at same time of sampling a p<0,05 u odnosu na vrednost dobijenu kod iste grupe krava u drugom terminu uzorkovanja / p<0.05 in comparison with value obtained for same group of cows at second time of sampling aaa p<0,001 u odnosu na vrednost dobijenu kod iste grupe krava u drugom terminu uzorkovanja/ p<0.001 in comparison with value obtained for same group of cows at second time of sampling 335
Iz podataka tabele 1. mo`e se uo~iti da je prose~na vrednost kalcemije kontrolne grupe krava u antepartalnom periodu iznosila 2,72±0,25 mmol/l, a fosfatemije 2,04±0,25 mmol/l. Kod ovih krava je postpartalno ustanovljena prose~na vrednost kalcemije od 2,46±0,22 mmol/l i fosfatemije od 1,85± 0,29 mmol/l. Prose~na antepartalna vrednost kalcemije eksperimentalne grupe krava iznosila je 2,51±0,25 mmol/l, a fosfatemije 1,73±0,22 mmol/l. Postpartalno su prose~ne vrednosti kalcemije i fosfatemije ove grupe krava iznosile 2,13± 0,31 mmol/l i 1,43±0,24 mmol/l. Studentovim t-testom je utvr ena zna~ajna razlika u koncentraciji kalcijuma antepartalno izme u krava koje su postpartalno ostale zdrave i one kod kojih se javila dislokacija (p<0,05). Antepartalno, utvr ena je zna~ajna razlika izme u ove dve grupe krava i u koncentraciji fosfora (p<0,01). Isto tako, zna~ajne razlike su utvr ene u koncentraciji kalcijuma i fosfora postpartalno, izme u zdravih i krava koje su obolele od dislokacije (p<0,01 i za kalcijum i za fosfor). Radi bolje preglednosti, rezultati su dati i pomo}u histograma. Koncentracija kalcijuma prikazana je na grafikonu 2. Koncentracija kalcijuma / Calcium concentration 3,5 3 2,5 2 1,5 1 2,72 Kontrolna grupa / Control group 2,51 2,46 Eksperimentalna grupa / Eksperimental group 2,13 0,5 0 Antepartalno /Antepartal Postpartalno / Postpartal Grafikon 2. Koncentracija kalcijuma u krvnom serumu ispitivanih krava / Graph 2. Calcium concentration in blood serum of examined cows Koncentracija fosfora u krvnom serumu krava uklju~enih u ogled prikazana na grafikonu 3. Razmatraju}i mogu}u ulogu hipokalcemije u patogenezi dislokacije siri{ta, treba navesti da samo izra`ena hipokalcemija dovodi do smanjenja kontraktilnosti glatke muskulature siri{ta, odnosno atonije i meteorizma. Tako se u literaturi navodi da se, kada je koncentracija kalcijuma u krvnoj plazmi 1,25 mmol/l, 336
motilitet siri{ta smanjuje za 70%, a ja~ina kontrakcija za 50%. Ukoliko je kalcemija 1,87 mmol/l motilitet se smanjuje za 30%, a ja~ina kontrakcija za 25%. Atonija siri{ta koja se razvija u ovakvim uslovima mo`e da bude jedan od razloga dislokacije na levu stranu abdominalne duplje (Van Winden i sar., 2003). Koncentracija fosfora / Phospohorus concentration 2,5 2 1,5 1 0,5 2,04 Kontrolna grupa / Control group 1,73 1,85 Eksperimentalna grupa / Eksperimental group 1,43 0 Antepartalno /Antepartal Postpartalno / Postpartal Grafikon 3. Koncentracija fosfora u krvnom serumu ispitivanih krava / Graph 3. Phospohorus concentration in blood serum of examined cows Rezultati na{eg ispitivanja su pokazali da su vrednosti kalcemije kod obolelih `ivotinja u fiziolo{kim okvirima, a samo kod jedne od ispitivanih krava (14,28%) je ustanovljena hipokalcemija (1,69 mmol/l). Imaju}i u vidu da kod puerperalne pareze hipokalcemija dovodi do poreme}aja u motilitetu organa za varenje, pa tako i siri{ta, mo`e se pretpostaviti da se u ovakvim slu~ajevima kao komplikacija mo`e pojaviti i promena polo`aja siri{ta. Me utim, ova pretpostavka do danas nije potvr ena. Massey i sar. (1993) navode da subklini~ka hipokalcemija na dan teljenja predstavlja faktor rizika za kasniju pojavu dislokacije siri{ta. Me utim, nalazi Melendeza i sar. (2003), koji su utvrdili da dodavanje kalcijuma u hranu tokom peripartalnog perioda ne smanjuje u~estalost dislokacije siri{ta kod krava posle teljenja, ukazuju na suprotan zaklju~ak. Prema tome, hipokalcemija koja se kod pojedinih `ivotinja pojavljuje neposredno posle partusa i naj~e{}e traje nekoliko dana, te{ko mo`e da se dovede u neposrednu vezu sa etiologijom nastanka dislokacije siri{ta, pogotovo {to ovo oboljenje nastaje i u kasnijem periodu kada se kalcemija kod `ivotinja vra}a u opseg fiziolo{kih vrednosti. S obzirom na udru`enost sni`ene koncentracija kalcijuma i fosfora, mo`e se pretpostaviti da `ivotinje kod kojih je postpartalno ustanovljena dislokacija jo{ u visokom graviditetu ne unose dovoljne koli~ine 337
hrane, odnosno imaju smanjen apetit. Kao {to je poznato, koncentracija anorganskog fosfora u krvi `ivotinja prvenstveno zavisi od snabdevanja iz alimentarnih izvora, tako da je hipofosfatemija utvr ena postpartalno kod `ivotinja obolelih od dislokacije o~ekivana zbog smanjene snabdevenosti iz digestivnog trakta. Me utim, to ukazuje na jo{ jedan veoma va`an ~inilac u etiologiji nastanka dislokacije siri{ta. Ako pojedine `ivotinje u poslednjoj fazi graviditeta ne uzimaju dovoljne koli~ine hrane to zna~i da je kod njih nedovoljna ispunjenost buraga, pa samim tim je stvorena mogu}nost da se siri{te lak{e dislocira posle teljenja izme u zida buraga i torakoabodimalnog zida. Zaklju~ak / Conclusion Rezultati prikazani u ovom radu jasno ukazuju na ~injenicu da kod `ivotinja kod kojih je postpartalno ustanovljena dislokacija siri{ta postoje zna~ajna odstupanja u vrednostima kalcemije i fosfatemije u odnosu na zdrave krave, kako tokom antepartalnog tako i postpartalnog perioda. Iako su vrednosti kalcemije kod obolelih krava ni`e u odnosu na zdrave, odsustvo hipokalcemije kod krava sa dislokacijom siri{ta navodi na zaklju~ak da koncentracija kalcijuma nije uvek predisponiraju}i ~inilac za nastajanje dislokacije siri{ta. Me utim, ne sme se izgubiti iz vida ~injenica da su kod `ivotinja kod kojih je postpartalno dijagnostikovana promena polo`aja siri{ta, antepartalno utvr ene zna~ajno ni`e vrednosti kalcemije nego kod preostalih `ivotinja koje postpartalno nisu obolele. Nalaz sni`ene antepartalne koncentracije kalcijuma i fosfora u krvi krava koje su postpartalno obolele od dislokacije siri{ta, ukazuje na to da te krave i antepartalno unose manje hrane, {to verovatno dovodi do niza promena u organizmu zna~ajnih u etiologiji nastanka ove bolesti, od kojih se posebno izdvaja ispunjenost buraga sadr`ajem. NAPOMENA / ACKNOWLEDGEMENTS: Rad je delom finansiran sredstvima Ministarstva za nauku i tehnolo{ki razvoj Republike Srbije TR 20016: "Razvoj i primena proizvoda na bazi mineralnih sirovina u proizvodnji bezbedne hrane". Literatura / References 1. Adamovi} M, Grubi} G, [amanc H, Vujanac I. Mogu}nosti preveniranja hipokalcemije krava u ranom puerperijumu, Zbornik radova 5. savetovanja "Ishrana, reprodukcija i za{tita zdravlja goveda", Banja Kanji`a, 2007. 2. Correa MT, Erb H, Scarlett J. Path analysis for seven postpartum disorders of Holstein cows. J Dairy Sci 1993; 76: 1305-12. 3. Geishauser T, Leslie K, Duffield T, Sandals D, Edge V. The association between selected metabolic parameters and left abomasal displacement in dairy cows. Zentralbl Veterinarmed A 1998; 45: 499-511. 338
4. Gröhn YT, Erb HN, McCullough CE, Saloniemi HS. Epidemiology of metabolic disorders in dairy cattle: Association among host characteristics, disease and production. J Dairy Sci 1989; 72: 1876-85. 5. Horvat J, Kati} V, [amanc H, Kirovski D. Zdravstveni poreme}aji visokomle~nih krava u ranoj fazi laktacije i uticaj na higijensku ispravnost sirovog mleka. VSI Subotica, 2007. 6. LeBlanc SJ, Leslie KE, Duffield TF. Metabolic predictors of displaced abomasum in dairy cattle. J Dairy Sci 2005; 88: 159-70. 7. Massey CD, Wang C, Donovan GA, Beede DK. Hypocalcemia at parturition as a risk factro for left displacement of the abomasum in dairy cows. J Am Vet Assoc 1993; 203: 852-3. 8. Melendez P, Risco CA, Donovan GA, Littell R, Goff JP. Effect of calcium-energy supplements on calving-related disorders, fertility and milk yield during the transition period in cows fed anionic salts. Theriogenology 2003; 60: 843-54. 9. Oetzel G. Effect of calcium chloride gel treatment in dairy cows on incidence of periparturient diseases. JAVMA 1996; 209: 958-61. 10. Puscas I, Coltau M, Baican M, Domuta G, Hecht A. Calcium, carbonic anhydrase and gastric acid secretion. Physiol Res 2001; 50: 349-64. 11. Rohrbach BW, Cannedy AL, Freeman K, Slenning BD. Risk factors for abomasal displacement in dairy cows. JAVMA 1999; 214: 1660-3. 12. [amanc H, Damnjanovi} Z. Bolesti siri{ta. VKS, Beograd, 1994. 13. Stamatovi} S, Jovanovi} M. Bolesti papkara I Bolesti goveda, Veterinarski fakultet, Beograd, 1991. 14. Stoji} V. Veterinarska fiziologija. Nau~na KMD, Beograd, 2007. 15. Van Winden SCL, Jorritsma R, Müller KE, Noordhuizen JPTM. Feed intake, milk yield and metabolic parameters prior to left displaced abomasum in dairy cows. J Dairy Sci 2003; 86: 1465-71. 16. Van Winden SCL, Kuiper R. Left displacement of the abomasum in dairy cattle: recent developments in epidemiological and etiological aspects. Vet Res 2003; 34: 47-56. 17. Zadnik T. A comparative study of the hemato-biochemical parameters between clinically healthy cows and cows with displacement of abomasum. Acta Veterinaria (Beograd) 2003; 53(5-6): 297-309. ENGLISH BLOOD CALCIUM AND PHOSPHORUS CONCENTRATIONS IN COWS WITH LEFT DISPLACED ABOMASUM H. [amanc, Danijela Kirovski, Dj. Savi}, Z. Sladojevi}, I. Vujanac, Simona Zarcula Abomasal displacement is one of the most important disorders of the digestive tract in high-yield dairy cows. The etiology and pathogenesis of its occurrence has not been fully clarified to this day. The work examines calcaemia and phosphataemia in cows during the antepartal and postpartal periods and their connection with the incidence of abomasal displacement. The experiment covered 30 cows in advanced stages of gravidity. Blood samples were taken two weeks before expected parturition and two weeks after cal- 339
ving. In all blood samples (taken antepartal and postpartal), concentrations of calcium and anorganic phosphorus were determined using a commercial test package (Bio-Merieux). Following parturition, left displacement of the abomasum was established in seven (23.33 %) of the 30 cows covered by the experiment (experimental group). The remaining 23 cows in the experiment were clinically healthy, they were placed in a group and represented control animals. The average value of calcaemia for the control group of cows during the antepartal period was 2.72±0.25 mmol/l, and of phosphataemia 2.04±0.25 mmol/l. In the same cows postpartum, average calcaemia values were 2.46±0.22 mmol/l and phosphataemia 1.85±0.29 mmol/l. The average antepartal value for calcaemia in the experimental group of cows was 2.51±0.25 mmol/l, and for phosphataemia 1.73± 0.22 mmol/l. The average values for this group of cows postpartally was 2.13±0.31 mmol/l for calcaemia and 1.43±0.24 mmol/l for phosphataemia. The differences between the concentration values for calcium and phosphorus obtained postpartally between the experimental and control groups were statistically significant. Key words: cow, abomasal displacement, phosphataemia, calcaemia KONCENTRACIÂ KALÃCIÂ I FOSFORA V KROVÂNOM SERUME KOROV S DISLOKACIEY SÀ^UGA VLEVO H. [amanc, Daniela Kirovski, D`. Savi~, @. Sladoevi~, I. Vujanac, Simona Zarcula Izmenenie polo`eniô sì~uga odno iz samìh zna~itelýnìh zabolevaniy piçevaritelýnìh organov u vìsokomolo~nìh korov. ÕtiologiÔ i patogenez ego stanovleniô ni do sih por ne polnostýó obíôsnenì. V rabote ispìtana kalýcemiô i fosfatemiô u korov v dorodovom i poslerodovom periodah i eò svôzý s Ôvleniem izmeneniô polo`eniô sì~uga. V opìt bìlo vkló~eno 30 korov v vìsokoy beremennosti. Obraz~iki krovi vzôtì dve nedeli do o`idaóçih rodov, slovno i dve nedeli posle teleniô. Vo vseh obraz~ikah krovônogo seruma (vzôtìm dorodovo i poslerodovo) opredelena koncentraciô kalýciô ineorgani~eskogo fosfora, polýzovaniem kommer~eskih test paketov (Bio-Merieuks). U 7 korov iz 30, vkló~ennìh v opìt (23,33 %) posle teleniô klini~eskim osmotrom ustanovleno izmenenie polo`enie sì~uga vlevo (ÌksperimentalÝnaÔ gruppa). Ostato~nìe 23 korovì iz opìta bìli klini~eski zdorovìmi, gruppirovannìe i predstavlôli soboy kontrolýnuó gruppu. SrednÔÔ stoimostý kalýcemii kontrolýnoy gruppì korov v dorodovom periode sostavlôla 2,72 0,25 mmol/l, a fosfatemii 2,04 0,25 mmol/l. U Ìtih korov poslerodovo ustanovlena srednôô stoimostý kalýcemii ot 2,46 0,22 mmol/l i fosfatemii ot 1,85 0,29 mmol/l. SrednÔÔ dorodovaô stoimostý kalýcemii ÌksperimentalÝnoy gruppì korov sostavlôla 2,51 0,25 mmol/l, a fosfatemii 1,73 0,22 mmol/l. Poslerodovo srednie stoimosti kalýcemii i fosfatemii Ìtoy gruppì korov sostavlôli 2,13 0,31 mmol/l i 1,43 0,24 mmol/l. Raznicì me`du stoimostômi dlô koncentracii kalýciô i fosfora, polu~ennìe poslerodovo sredi ÌksperimentalÝnoy i kontrolýnoy gruppami bìli statisti~eski zna~itelýnìmi. KlÓ~evìe slova: korova, dislokaciô sì~uga, fosfatemiô, kalýcemiô 340 RUSSKIY