PEMASARAN UKIRAN KAYU MELAYU ENCIK SAHAT BIN AKIP DI LUNDU SARAWAK Nurkiwana Binti AhIllad Tajuddin Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni) 2012
t>uut Klthlmal Mllidumal Ahdtmill UMVEItSITl MAUVSIA SAKAWA)( P 10-ll01"ll:lT MAICLUI"IAl UNIMA$ AICAOEnu 11111111111111111111111 1000275218 l'e;\/,\s..\ral'i Uh:II{,\N K,\YU :\IELAYU ENCIJ( SAHAT 111'1 \KIP DI LUNDU 'AlV\W h: NURKIWANA BINT! AHMAD TAJUDDIN 24679 Projek in; salah sa w keperiuan untuk IJazah Sarjana Muda Sen; Gunaan dengan Kepuj;an (Pengurusan Sen;) Fakulti Seni Gunaan dan Kreat;f UNIV ERSITI MALAYSIA SA RAWAK 2012
PEtI.'GESAHAN STt\TtrS LA PO RAN ON("F:RSITI MAL.~ \ 'SI.\ SA ({,\ WAK BORA~G PE~ C ES. \ H AI< TA II S T ES(~ I L,"'OI{ \~ JUDUL :PEMASARAN UK IR AN KA YU MELAYU SAHAT BIN AKIP Dl LlJNDU SARAWAK SESI PENGAJI AN: 2 0011 ; ~O I :! Saya NURKJW ANA BINTI AHMAD TAJlmDIN menga ku mclll benarkan 10,;, I("l'oral1 in; disimpan di Pusal Khidma{ Makl u11lj.t Akadcm ik, Uni vcrsit i Malaysia Sarawak deng:l!1 ~ yll r~tt syarat kegunaan seperti berikul: I. Tcsis/ Laporan ()(1:1 1:1h hakm ilik Un iversiti Malaysia Sarawak 2. Pusat Khiullllil Ma klu mat A J...:I<iemik, Uni vcrsiti Malaysia Sarawak dibenarkan n1l!mbual ~ 3 1 H1an ulltu" lujual1 pengajian sa hi'lj.1 3. Pusat Khid lnat.ma J..Jum:.l t AkademiJ..., Unh erslti Malaysia arawak dibenarkan mcmbua t I'cndigll3 n untuk Jll~ l n b a n g llnkan Pangka lan Data Kandungan Tempa lan.... P U ~ il[ Khidmat Maklu lluli Aka dernik, Uni versiti Malays ia Sarawa k dibenarkan me mbuat sah na n lesis) lapora n ini scbaga i bahan pertukaran anlara instit usi pcngajian linggi 5. ' S lia landakan 0 S ULIT hncng:lthltl ngl m:tklumol y,jtlg herdo:! lj uh... t!sd nmnl.ul,il au h C pc n rlj l.~ ;t n st'pel1 ; h,: rmc'. kl lrh dl dal:110 Akl.-\ R " "ISlA RASM I 19 71) TE RHAD (m e ll!..~ 'U l d l ll ll:; l m a h.l uma{ (erh Old y "'l ~ tel. ll J ilcnhikau olc: h u rg:ull.s;'~ ll nh ];1n d l Ill,m it PC:l1yC'l lullan d IJ [lijm k<1ll ) TJDAK TERH AO (, T a ndal angan Pellulis Tarikh 2$ j oe/.it / ~ If C) ~ hk a n 'i -~ / Tandal tngan Pcnye lia Tarikh: Alama l Telap: Karnpung Sungai Du lang 36300 Sungai Sumun, Perak. Catalan: TCSJs'Lapor:.m l.hm.j ~sud k :lil s ~.'b agai IL'$IS bagi fjazah Doktor Elisa fah. SLlI.l ana dan Saq,In,J 1\llJd., 'I<.lib T e"is Lnboran 10 1 SHUT a1bu TERHAD, sila lamplrkan ~urji dan ada pi ll ak bet kuas...1 ' o r ~afll.sas l bcrkcna:i ll dengan 111(11 ):Il aka n sl'bab dan \I.'tlll'oh TeSls/La poran mi perl u dlkcl,i,kan Sl'lIT ""IUTERHA D. it
Proj.:k bertajuk "PCmUIUnln Ukir"n Ka ~ ' u ~Iela) u Encik Sahat bin Aki l> Oi Lundu Sarawak" telah di sediakan oleh NurkJw:lna binti Ahmad Tajuddin dan te la h diserahk.1i1 kepada Fakulli Sen; Gunaan dan Kre ~ti r 'cbuga i mcmenuh; syarat untuk ljazah Sarjana \1uda Sen; Gunaan dengan Kepujian ( PclIguJ'Usa" Seni)...!.. Dlteruna unt k dlpenksa o leh : Tuan Haji Mohd G azali bin Abdullah Tarikh "'
P[!\GJlAltGAAN Syukur kepada A llnh kerana deng" n lilllpah kurnianya lel.tli memberi kekuatan mental dan fi z ikal sehll1 gga saya berj aya me nyempumakan projck lahlln akhir (PTA) b:tg i me me nu lll keperilian Ijazah Sarjana ini. Saya ingin merakamkan ucapan penghargaan dan terima kasih kepada penyeil a, Tuan Haj; Mahd Ghaza li bin Abdullah kerana ke ikhlasan dan kesediaan member; liasiilat, bimbingan dan tunjuk ajar sehu1gga PTA ini dapat di sd esaikan. Kepada kedua ibll bapa saya iaitu Ahmad Tajuddin bin Abdul Sa mad dan Nek binti A li yang ba l1 yak membe ri sokongan dan semangat serla sumber mo tivasi kepada d iri saya unluk me nghasi lkal1 penulisan PTA ini. T jdak juga dilupakan kepada kawan-kawan yang te lah ba nyak membantu dala m meneari maklumat dan me mberi sokongan dikala saya me nd apa t masalah dalam me nyiapkan PTA ini. R ibuan terima kasih juga kepada r ibak-p ih ak yang re lah membe ri kerjasama da la m memberi maklumal untuk kajian ini. Akhir scka li, ueapan terima kasih juga ditujukan kepada ind ividu-individu yang secara langsung atau ti dak langsung memberi sumbangan untuk penghasilan PTA ini. T erima kasib. iv
t'lu~t Khhlwul MaJJuul~1 k.tjrlnl'l. UNJVEItSI11 MALAYSIA SMtAWAI( lsi K,\ 'DUI\GAN \luka Sura! 130Iv\NG PEI\'GES,\IIA ' S'I i\tus LAPORAN PENGAKUAN l'ei\cj-(arga,\n ii iii h lsi K,\~Dl J I\'GAN SE :>.AR,\ 1 JADUAL ix SENA RA I CMHA SENARAI PET \ SENARAI G A;\IBAR foto,\bstrak ABST RACT ix \ xi ~ii BAn I Ll PE G E ;\l.an Pengenalan 1.1.1 Pengenalan Sarawak 1.1.2 Pop ulasi Sarawak I 1.3 Sejarah Lundu 1.1 4 Populas i Lu ndu 11.5 Sosioekonomi 1. 1.6 Mela yu 1.1.7 Pokok 11.8 Jenis-Jenis Kayu 1.1.8 I Kayu Chenga l 1.1.8.2 Kayu Jati I. 1.8.3 Kayu Belian 1.1.8.4 Ukiran Kayu Be lian I 2 4 6 8 10 12 12 12 I, 13 13 1.2 Permasa lahan Kajia n 14 v
l.3 : KaJian 14 Ptlsoalan Kajian 15 L5 16 Hipotesis 15 16 L7 PC'ngumpu:an Data 18 18 Kepentingan Kajian 1.9 Skop Kajian 1.10 Orgfmisasl K2jian 19 20.:n 2.1 Pengenalan 22 2.2 UkiJan Kavu 2.2.1 lsi dab 2.2.2 Perkembangan likiran Kayu 2.2.3 lenis Lkiran Kayu 2.2,4 Pola-Pola Ukiran Kay" 26 13 PClllasaran 2.3.1 Istilah Kaedah Pemasaran 2.4 PernaS31an Ckiran Kayu 27 27 29 :12 2.5 KesimpuJan 33 11.3 HC! UlAN 3.1 Pengenalan Lokasi Kajian Data 35 36 VI
3.4 3.5 3.6 3.3. 1 Data Primer 3.3.2 Data Sckunder Instl1lmen Kaj ian Bat;;tsan Kajian Kesimpu lan 37 40 4 1 42 43 BAB 4,\ N,\LlS1S DAN DAP\T,\ KA JIAN 4.1 4. 2 Pengenalan Peng8nalisisa n Data 4.2.1 Pemerilatian 4.2.2 Temubual -+4.15.+5 46 4.3 Pengertian Pe masaran Da lam Uk iran Ka yu 47 Memaparkan Moti f-mo tif UkiJa n Kayu Pc ngllklj 49 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4. 10 Mengena lpa stl Kayu Yang Dig unakan Oleh Pengnkir 60 4.5. 1 Ka )'\J Be li8n 60 4.52 Ka yu Jelutong 63 4.5.3 Kayu Merball 65 Menga nalis is Kaedah-Kaedah Pemasaran Ya ng Di gllnaka n 67 Peralatan Yang Di Glln akan Oleh Pengukll' 70 Latar Belakang Penguk ir 72 Tekni k alau Kaedah Ukira n 73 Kesimplilan 74 BAB 5 5. 1 5.2 5.3 IW;\I US,\ N DAI'> CADANGAN Pengena lan 75 Rumusan 75 Ca danga n 78 vii
5.3. I Mempelbaga ikan Ukira n Kayu 78 5.3.2 Peranan PK KJV! Dan MKS 78 53 3 Peranan Plhak Kerojaan Dan Swas! a 79 5.3,4 MCJl1p"rluaskan Promosi 79 5.3. 5 Mengadakan Bengkel 80 5.3.6 Menl,!ada kan Pameran 80 SA Cadang,m Untllk Pengkaji Akan Dalang XI 5.5 Kesimpulan 82 RU,rUK,\ N S ~ LAl\lI'JRAN Bil Lllmpiran Tnju k Lampiral1 \Iuka - ural A Gambar Sesi Temubual Bel'sama Enclk Sa hat 87 B Gambar Encik Edris 87 C Gambar Bersama Encik Irfan 88 D Sesi Temubual Bersama Encik Zaidi ~ E Jenis Kayu Yang Terdapat Ddi PK..K!V\ 89 F Jenis Kayu Di Muzillm Kayu Kayan Dan Buluh 89 G Produk Perabot Hasd Daripa Kayu Kayan 90 H Uk iran Kayu Yang Terdapat Di Rumah Encik Sahat Ukiran Perhiasan Lampu Ya ng Terdapa! Di Rumah Encik Edris 90 91.I Produk Kayu Beljan 91 K Molif'Bunga Ra ya Yang Terdapa l Pada Kayu Belian DI MKS 92 viii
Sf: 'ARM JAI) UA L BilJatlual Tajuk J adual i\luka Sumt 1.1 Taburan PenduJtlk Mellgikllt Janlina - Sara\\ ak, 2000 3 l.2 A nggara n Penduduk Mengikut Kurnpulan Elnik - Sarawak 4 1.3 Jumlah Penduduk Di Lundu 7 1.4 Pecahan Penduduk Berdasarkan Kall rn Utama. 8 SENARAI C ARTA Bil Carta Taj uk Carta " uka SunIl J.I Taburan Penduduk Me ng iklll Jantina - S,lf<lwak, 2000 3 1.2 Jumlah Penduduk Di Lundu 7 1.3 Pecahan penduduk berdasarkan kaum uta rna 8 14 Catnpuran Pemasaran 16 1. 5 Campuran Pemasaran 17 4.1 Hubungan Motif Dengan A lam C iptaan Pe nguku 49 4.2 Jenis kayu yang digunakan o leh Encik Sahat 60 SENARAJ reta B il J>eta Tajuk Peta Muka Surat 1.1 Pet a Sarawak 1. 2 Peta Lundu 5 IX
SENARAI G,\.\1BAR foto Bil. Gambar Tajuk G'lmbar :\Iul<. Sural -1. I MatifUklJ:ln Ka yu Flara Bunga Mawhari 51 4.2 MOIi f Uki ra n Kayu F lora Bunga Ra ya 52 4.3 Malif Ukiran Kayu Flara Bunga Kec ubung 53 4.4 MatifUkiran Kayu Flara Bunga Raya 54 4 5 Mati fuklran Kayu Flara Bunga Ra ya 55 4.6 MolifUkiran Kayu Fa una Burung Dan Ikan 56 4.7 Motif Ukiran Kayu Fauna Kuc ijl g S7 lb Matif Ukiran Kayu Ka smas Rupa Hantu 58 4.9 MatJiT kira n Kayl.l Kosll1oS Aye.. Moleh 59 4.10 Kayu Dan Kulil Be lian 62 4. 11 Kayu Belian 63 4.12 Pokok Belian 63 4.1 3 Kayu Je lutong 64 4.14 Kayu Jell.ltong Yang D iu kir 64 4.15 Kayu Jelulong 65 4.16 Kayu Merbau 66 4. 17 Kayu Dan Kuli l Belian 67 41 8 Produk Ukiran Kayu Perhiasan Dlnding 68 4.19 Produk Kayu Be lian 69 4.20 Peralalan U nluk Mengukir 71 4.2 1 Kapak 71 4.22 Plsau Wa li 76 x
AB STRAK Kal i"n ini mengena i penyelid ika n terl1adap pemasa ran ukiran kayu Encik Sahat bin Akip di Lundu Sarawak. Pengkajl in gill mengkaji mengenai pengerti an peltiasaran da lam ukira n ka)'ll, memaparkan motll:l1\otif ukiran kayu pengukir, menge nalpast i jcnis-jeni s kayu yang digunakan oleh pengukir da n menganali sis kaedah -kaedah peillasarun yang digunakan. Hasil kaj ian ini dapat dikenal pasti bebe ra pa kaedah pemasaran yang dapm digu nakan supaya ha s il ukiran kayu dibeli ole l1 orang raillai terutamnya penduduk Sarawak itu sendiri. Di sa mping itu dapat juga diketahui akan kepentingan motif dan jenis kayu yang digunakan supaya hasil ukiran kayo terse but dapa t dipasarkan. xi
ABSl RACT Tili, sllidy 0/ mmkclil/g research 011 wooe/ eorving.lvir, Sohal bin Akip in Lll11"" SarowuA. RI:.:,\ c'(ll'ch ~,.s \-I'onl to sfudy about the meaning of marke/ing in wood carving, (mlllril1g mali/i,'an'cd I\'()()d eorver, ie/ellli(y Ih e Iype 'if wood usec! by cr(j(tsmen and allulyze Ih e markefing melho(ii' used Resuhs of Ihis sl"dy con be idenlif/ed several lj1arkeling melhods Ihal call be used 10 produce wood carvings purchased by Ihe public especially people of Sarawak ilsel/. In addi/ioll it can also be of interest to AI/OW about moi/l'[' and type oj' wood used 10 ploduce wood thai carvings can be marketed. xii
BAB 1: PENGENALAN 1.1 Pengenalan 1.1.1 Pengenalan Sarawak S-AAIoIHNA ADIIIIIHltrRA1IVE ARE"U -. = ~ 111' ------ _ Peta 1.1: Peta Negeri Sarawak Sumbcr: www. mdlundu.gov. my Sarawak adalah sebahagian daripada Kepulauan Borneo ya ng merupakan pujau yang ketiga besar di dunia. Sarawak terletak diantara latitud 0 50' dan 5 utara dan longtitud 109 30' dan J 15 40' timur. Ia meliputi kira-kira 48,300 batu persegi dan tcrdiri daripada jalur pantai sepanjang 450 balu, yang berbeza-beza dari 40 hingga 120 batu lebar di pantai utara-barat Borneo. Bagi selatan dan timur Sarawak ia terletak bersempadan dengan Kalimantan manakala utara dan barat laut terletak berhampiran 1
dcngan negcri Brunei dan Sabah. Sarawak mc ncapal kemerdekaan pada 16 Mel 1963 dan mc njadi sebahagia n daripada Malaysia sejak dari itu. Sarawak berada di dalam iklim khatulisl iwa yang scsuai dcngan lumbuhlumbuhan malar. Hulan hujan tropika dapal diislila hkan sebagai sal u kol1lunili tumbuhan yang padat dengan pokok-pokok yang mcmpunyai adaptas i lerhadap kelcmbapan di mana ia memp"nyai daun-dalll1 ya ng lebar walaupun sa iz daun bukanlah ciri utama dalam pcmbentukan jenis hulan hujan tropika. Takrir hulan tropika juga mc rangkumi lingkungan habitat daral dan habitat separa darat yang luas d i zon in tc l1ropika Oi Sarawak, 70% daripada kawasanllya adalah diliputi o leh hulan hujan Iropika. la menempalkan Iebih daripada 8000 spcsies flora dan 20000 spesies fauna. (http://www.mbks. gov.my/blllliarikan. asp). 1.1.2 Populasi Sara".k Sarawak terdiri daripada pejbagai suku kaum sepcl1i lelayu, Cina, Iball, BidaYllh dan sebagainya. Carta 1.1 di bawah menunjukkan taburan pcnduduk mengikut jantina di Sarawak pada lahun 2000. Jllmlah penduduk Sarawak pada tahun 2000 adalah sebanyak 57% dengan jumlah lelaki yang mcndominasi darip ada w anita. Jadual I. I menunjukkan seramai 1,018,308 orang penduduk Jelaki dan seramai 991,585 orang perempuan yang lingga l di Sarawak. 2
II MELAYU / MALAY l ELAKI 57% IBAN / IBAN Carta I. I: Taburan Penduduk Mengikut Jantina - Sarawak, 2000 Sumber: Banei Penduduk Dan Perumahan Malays ia, 2000, Buku Tahunan Perangka an, Jabatan Perangkaan, Sarawak JANTlNA 2000 PERATUS (%) LELA KI 1,0 18,308 50.66 PEREMPlJAN 991,585 49.34 JliMLAH 2009893 100 Jadual 1. 1: Taburan Penduduk Mengikut lantina - Sarawak, 2000 Sumber: Banei Penduduk Dan Perumahan Malaysia, 2000, Buku Tahunan Perangkaan, Jabatan Perangkan, Sarawak l ad ual 1.2 pula menunjukkan anggaran penduduk mengikut kumpujan ctnik di Sarawak. Daripada jadual tersebut juga dapat diperhatikan jum1ah penduduk Sarawak bagi tahun 2007 dan tahun 2008. Pada tahun 2007 jumlah penduduk Sarawak adalah sebanyak 2,404,200 orang manakala pada tahun 2008 adajah sebanyak 2,452,800 orang. Dalam jaduaj 1.2 dapat dilihat kumpujan etnik [ban mempunyai jumlah yang tinggi diikuti o Jeh etnik Cina dan kemudian MeJayu. 3
A:'<GGARAN PENDLJDlJK l\iengikut KUMPUL\ 'I ETNIK - SAR,\ W \K Kll;\lPULAN ETNI K 2007 2(1011 JU:\I LAI! )'ER"TUS,\;\'.Jl1i\ILAII PERATUS,,:\ MEL"YL 53 4,600 "2.24 545900 22.26 man 695,200 28.91 70R900 28.9 BIO... YUH 193, 200 8.04 197100 ~ 0 4 i\lalanau I J 4,<)OO 5.57 137200 5. 59 BUl\lIPUTRA LA IN J35,SOO 5.65 13R-IOO 5.64 CINA 6\\,900 25.45 622400 25.38 LAIN-LAIN 9,500 0.-1 9600 0. 39 BUKAN WA RGA MALAYSIA 90.000 374 93200 3.8 JU!\ILAH KESELURUHAN 2,-1 04,200 100 2,452,800 100 Jaelual 1.2 : Anggaran Penduduk Mengikut Kumpulan Etnik - Sa rawak Sumbe r: Buku Tahunan Pe rangkaan, Dos 1. 1.3 Sejarah Lundu Terdapat beberapa catatan eli dalam buku tulisan Spencer SI. John (1879), S. Baring-Gould dan C A. Bamptylde (1909) berkenaan Dae rah Lundu, kjllisusnya berkenaan Orang Kaya Tumanggong atau Sijugah dari Lundu, seorang penyokong seti a Rajah James Brooke. Catatan-catatan ini juga menycntuh tcntang hubungan orang Melayu Lundu de ngan orang Mela yu Sambas dan Pulau Natuna, orang -orang C ina d i Tanjong Purun, sena orang Selako di Pueh. Lundu juga dikenali kerana sering digunakan se bagai tempat me latih pegawai-pcgawai Rajah berkenaan ad at, kebudayaan dan bahasa tempatan sebclum mereka dihantar kc daerah dan bahagian lain ketika itl!. Namun apa yang tidak jelas adalah mengapa dan bagaimana kawasan ini dipanggil Lundu. Ada pendapat yang menyatakan Lundu mendapat nama daripada sejenis ibn yang banyak terdapat di Ba tang Kayan, iaitu ikan ll!ndu. Manakala terdapat juga 4
!'usa! Kbidmat Makllllll.' AlIIdl.'mik UNlVERSm M.\L\YSIA S AAAW.~J( pendapat yang menyatakan babawa Lundu berasal daripada nama satu kaum etnik yang bernama Undu, yang dabulunya ramai, namun kini sudah tiada lagi di Lundu (http://www.lundudo.sarawak.gov. my/modu les). KAWASA." PEl'o- radbira."" Peta 1.2: Peta Lundu sumber: http://www.lundudc.sarawak.go v.my/latar_belakang.html Lundu tcrletak di bahagian Barat Daya Bahagian Kuehing dan bersempadan dengan Kalimantan Barat, Indonesia. Bandar Lundu berkeluasa n 1,962.2 kid persegi dan mempunyai jumlah penduduk seramai 30,390 orang yang terdiri daripada kallm Bidayub (Jagoi, Selako, dan Lara), Cina, MelaYll, Jban dan lain-la in. Pusat pentadbiran Daerah Lundu bertempat di Pekan Lundu manakala Pekan Sematan sebagai Pusat Daerah Keei!. Perjalanan dari Kuehing ke Lundu yang mempunyai jarak 90 km mengambil masa kira-kira satu jam tiga puluh minit dengan menai ki kereta. Sebelum jambatan Batang Kayan siap dibina pada 7 lulai 2005, perkhidmatan feri terlebih dahulu 5
membcrikan perkjlidl11al an yang sebaik Dlllngkin b~ g i mcnghllbungkan Kuchin g dan Lundu. PerJalan3n ke Lundu tillilk lagi menjadi persoalan sclllenjak jambalan siap dibina kcrana ia banyak memudahkan orang ramai lerutamanya penduduk lempata n yang mclllpun yal urusan lai n di luar kawasan LUl1dll. Jika dahlllu, pengguna terpaksa bcratur berjam lamanya scmata-mata menunggu fcri tetapi sc karang semua urusan menjadi Olud ah. Bagi pengunjung ya ng in gin datang ke Lundu dengan menaiki kenderaan awam scperti bas, mercka boleh menggunakan The SClrmmk Transport Company' ya ng menyediakan perkjl idlllatan dua hala yang berpengkalan di Termina l Eksp rcs Kuching di Balu 3 112. Perjalanan mengalllbil masa kira-kira satu jam tiga J1uluh Illinit dan ba yarannya ialah RMIO.OO bagi satu hala. Pengu njung boleh ke Terminal Eksprcs Ku ching dengan menaiki leksi (http://www.branch13.digic:bc.colll)..1.1 A Populasi Lun du Da erah Lundu 111empunyai pelbagai jenis kaum di dalam satu kawasan. Mereka terdir i daripada kaum Bidayuh I Selako, Melayu, Iban, Cina, Melanau da n sebagain ya. Walaupun berbilang kaum dan agama, tctapi penduduk di Daerah Lundu letap harmoni dan bersatll padu dalam melaksa nak an sesuatu aktiviti. Berdasa rkan Banei 2000, butiran pcnduduk Lundll adalah scperti cana 1.2 jumlah penduduk di Daerah Lundll di bahagikan kcpada 2 daera h iailu Dacrab Lundu dan Daerah Semantan. Jadual 1.3 mcnunjuk.kan scramai 6,572 orang penduduk di Dacrah Lundu dan seramai 20, 773 orang pendudllk di Daerah Semantan. Manaka la cana 1.3 menunjuk.ka n pecahan penduduk lllama berdasarkan kaum utama iaitu Bidayu h: Sclako, Mclayu, Iban, Cina, Melanall, Lain-lain dan Warga Asing. ladual J.4 menunjukkan kaum paling ban yak ya ng terdapat di Sarawak ada lah Bidayuh/Seiako scbanyak 10,403 orang dan diikuti oleh Melayl.1 scbanyak 9,210 orang. 6
Daerah Lund u Daerah Kecil Sematan Carta 1.2: lumlah Penduduk Oi Lundu Sumber: http://www.branch13.digicbc.com DAERAH JUMLAH Oaerah Lundu 20,773 Oaerah KeciJ Sematan 6,572 lumlah 27,345 ladual1.3 Jumlah Penduduk Oi lundu su mbcr:http//www. branchi3.digibc.com 7
Bidayuh / Selako Melayu Iban. Cina Melanau lain-lain Warga Asing Carta 1.3: Peeahan penduduk berdasa rkan kaum utama sumber: http://www. branchi3.digiebc.com KAUM JUMLAH Bidayuh I Selako 10,403 Melayu 9.2 10 Iban 3.644 Cina 3,375 Melanau 84 lain-lain 113 Warga Asing 5 16 JUMLAH 27,345 ladual I A: Pecahan penduduk berdasarkan kaul11 utama. sumber: http://www.branch13.digicbe.eo <n 1.1.5 Sosioekonomi Daerah Lundu mempunyai kawasan yang bergunung ga nang dan mempunyai bentuk muka bumi yang berhampian dengan laut yang merupakan salah satu punea penearian rezeki at au pendapatan. Penduduk yang tinggal berhampiran dengan laut, 8
tcrdiri daripada nclayan yang mclakukan aktiviti pe nangkapan ikan ulltuk I1lcny:na kchidupa n Para ne layan akan l1lcnjuji hasll tangkapan tersebut di 'pasar ikan ' dan pc mborollg bo ie h l1le l1lbeli dengan harg;.. yang bcrpatulan. Di samping itu tcrdapa! juga penduduk kampung l1lenj a lankan akti viti pen ternakan ik an air lawar, udang harimau dan juga ke ta m. Pentcrnakan in i bertujuan sebagai sumber makanan kepada pe nduduk kampung apabila nclayan tidak ke laut pada mu Sl1TI tengkujuh (sumber: http://ww w.bra nch I3.digicbc.com). Manakala penduduk yang tinggal kawasan bergunung k~ ban yakanny a l1lelakukan ak tiv iti pertanian sebagai punea pendapatan mereka. Tana man utama ya ng ditanarn di Lundu adalah ke lapa sawi t. Terdapat juga kilang pemprosesan buah kclapa saw it untuk me ndapatkan has il buah kelapa sawit yang segar. Di sal1lpin g itll juga terdapat penanaman padi bukit yang terdapat disekitar kampung yang masih menggunakan cara tradis io nal dan di ta nam dua kali sc!ahun Selain daripada it u, penduduk juga menanam buah-buahan dan sayur- sayuran. Hasil tana man tcrsebut akan di jual di 'pasar sayur'. Kcmajuan sektor pcrtanian banyak mendapat bantuan daripada agensi- agensi kerajaan da n swasta, sepen i Jabatan Pertanian, f ELDA, FELCRA, SALCRA, PELITA, SEDC, Persatuan Peladang dan la in- lain. Tctapi disebabkan arus kemodenan yang dihadapi o leh pendud uk, kebanyakan penduduk!ebh menceburi bidang sekt or awam dan swasta yang lebih menjamin Illasa depan. Bagaimanapun masih terdapat golongan muda ya ng mcnceburi bidang perika nan dan pcrtan ian yang merupakan akliviti turun Illenurun bagi mas yarakat di Lundu (sumber: http://www.braneh 13.digicbc.colll). 9
1.1.6 Mela)'u Menurut M.V. Del Tufe (1949 :72), di dalam buk unya yang bertajuk A Report 0" The J947 Census Or MaJa.\'<: Pada pcndapa! awa l, perks!aan Melayu ada lah lintuk menggambarka n seku lllpulan ma nus ia yang Iinggal di kal11pnng alau Icbih tepat di panggil se bagai orang Melayu. Di dalam buku ini ada Illcncr il ngkan mcngenai detinisi Melayu. Melayu ada la h sekumpulan manu sia yang tinggal di kawasan-kawasan kampu ng dan pcdalaman pada awal nya. Mcnurul Lee Yong Leng (198 1 :68), dalam bukll Penduduk dan Pelemp%n d, Sara wok yang rnenerangkan 111cnge nai asal usul orang Melayu di Sarawak. Mcnurut bel iau: Orang Melayu ialah golongan kaclikan dan mungkin yang 111crupakan pa ling tidak 'asli ' di antara kurnpu la bum ipulra. Asal kcturunan mercka ya ng sebenarnya tidaklah jelas. Sesetengah I11anga!akan mereka tclah berhijrah dari sumalera dan seselcngah dari Sulawesi dan yan g la in menganggap diri l11ereka sebaga i kcturunan bangsa bul11iputra atau kelurllnan dari orang-orang [slam ya ng mula-mula ma suk ke ncgeri ini selepas kcj atuhan Majapahit Dalam pelikan Icrsebul mencrangkan mengenai asal usul Orang Melayu di Sarawak. Menurul penu lts asal ketunmall Melayu adalah tidak pasti kerana tcrdapal ballyak pendapat mengenai keturunan Mclayu di Sarawak. i'v1cnurut penulis lagi lerdapat pendapat mcn ga takan Orang Melayu berasal daripada kedalangan orang-orang Islam pad a masa ilu. 10
Manakala Zainal Abid in & Abdulla h Sa lleh (20021 ), di dalam bukunya yang bertajuk Life In The M%y KOl11poJlgs Of Kuching Fifiy Years Ago mengatakan asal llslll orang Mclayu ada lah :... bolch juga dikairkall dcngan kaum Mclanau dan Oayak yang sudah pastinya daripada majoriri sekumpulan manusia yang besar yang linggal di kampung scpanjang tebing utara. Mcnurul Zainal Abidin & Abdullah Sa lle h (20021), asal usul orang Melayu adalah daripada kaum Melanau dan Oayak yang pada ma sa ilu lerdapar banyak di kampung-kampung yang terdapat di se panjang urara Sarawak. Menurur Tom Harrison (J 964:349), dalam bukunya ya ng bertajuk Th e Molays OfSoul17- Wesl Sarowak Before Ma/a)'s ia mencrangkan bahawa: Terdapat ciri-ciri kerurunan Melanau, Jba n dan orang Dayak darar di kala nga n orang Melayu Sarawak. Orang Melayu ri<lak mcmpunya i sa lasia h kerurunan yang berscjarah pa njang dan tidak me mpunyai rumpun bangsa yang regas, di scbaliknya mercka mempu nyai pelhagai asa l keturunan dari kumpulan-kumpulan lain dan biasanya keadaan ini baru sahaja rereapai. Orang Melayu arasan hari ini banggakan darah bllkan Melayu mereka, dan ramai ya ng mempunya i sa lah seorang daruk-nenek mc rcka bukan daripada berbangsa Melayu. Berdasarkan petikan di atas dapar dikerahui bahawa orang Melayu di Sarawak adalah berasa l daripada pecahan-p ecahan kumpulan yang rerdapar di Sarawak. Terdapat orang Melayu pada mas a k ini yang bangga bahawa mereka adalab kerunman Mc[ayu ya ng asli walhal da tuk nenek diora ng ada yang bukan daripada berbangsa Mcayu. Oi Lundu rerdapat scramai 9,210 o rang kaum Me[ayu yang terdiri daripada pel bagai peringkar umur. Kaum Melayu telah wujud di Oaerah Lundu sej3k sekian la ma nya. Penduduk Melayu di Lu ndu mempunya i pekerjaan yang pe lbagai. T erdapa t dianrara mereka yang bekerja sebagai nclayan yang menjalankan kegiatan penangkapan ikan untuk menyara kehidupan. Sela in itu, terdapar juga kaum Me[ayu melakukan 11