EKSPLORASI KULIT KAYU Bell Su'ut Sarjana Muda Seni Gunaan Dengan Kepujian (Seni Halus) 2004
EKSPLORASI KULIT KAYU BELL SU'UT..- Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian ( Seni Halus) Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK 2004
UNIVERSITI MALAYSIA SARA WAK BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS/LAPORAN JUDUL: EKSPLORASI KULIT KAYU SESI PENGAJIAN: 2001-2004 Saya BELLSU'UT Mengaku membenarkan tesisllaporan ini disimpan di Pusat Khidmat Akademik, Universiti Malaysai Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut: 1. Tesis ILaporan adalah hakmilik Univeriti Malaysia Sarawak 2. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Univesiti Malaysia Sarawak dibenarkan pendigitan untuk membangunkan Pengkalan data Kandungan tempatan 4. Pusat Khidmat Maklumat Akedemik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan tesis/laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi 5. * sila tandakan D SULIT TERHAD TIDAK TERHAD ( mengandungi maklumat yang berdarj keselamatan atau kepentingan seperti tennaktub di dalam AKT A RAHSIA RASMI 1972) (Megandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan oleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan) Tarikh: l5 ( 3 / 61f Alamat Tetap : 29,Taman Kwong Thiong Jln. Steven Y ong, Batu kawa 93250 Kuching Sarawak 11
merupakan satu percubaan untuk lari daripada kebiasaan pengkarya sebelum ini yang menggunakan kulit kayu sebagai alas untuk melukis sahaja. Penggunaan bahan pribumi dalam karya kontemporari ini bertujuan untuk memertabatkan seni tradisi kaum pribumi di Sarawak. Gambarajah 1. Pokok kayu "talun" Isu yang ingin diketengahkan d~m kajian ini ialah penggunaan bahan tradisional pribumi dalam karya kontemporari. Ini adalah untuk menyahut soal identiti yang pemah diperkatakan dalam dunia seni di negara kita. Di dalam kajian ini penyelidik memfokuskan kepada penggunaan fisikal kulit kayu "talun"untuk membentuk tekstur yang mempunyai nilai estatikanya yang tersendiri. Ini dilaksanakan melalui berbagai eksplorasi dengan bahan peluntur, pewama dan bahan kontemporari seperti plastik untuk menghasilkan sesuatau yang baru. 2
1.2 Objektif kajian I. Untuk mengetengahkan potensi bahan tradisional pribumi khususnya kulit kayu "talun" sebagai media utama dalam menghasilkan karya seni. 2. Untuk memertabatkan seni tradisi dengan menggunakan bahan tradisional dalam menghasilkan karya kontemporari. 3. Untuk mencari penemuan baru agar tidak terikat dengan tradisi melukis atas kulit kayu. 4. Untuk menghasilkan karya seni melalui eksplorasi kuiit kayu yang pelbagai. 1.3 Rasional Kajian Kulit kuyu "talun" adalah merupakan bahan tradisional pribumi yang tidak asing bagi pengkarya sebagai seorang anak kampung. Sejak dibangku sekolah lagi pengkaji telah mengenali kayu "talun". Pada ketika itu kulit kayu "talun" digunakan untuk dinding pondok di sawah, untuk mengikat, manakala batang kayu tersebut pula igunakan untuk membuat roda kereta mainan. 3
Penglibatan orang-orang kampung dan keluarga penyelidik secara langsung dalam penggunaan kulit kayu pada hari ini telah mendorong penyelidik untuk memilih kulit kayu sebagai bahan kajian dan sebagai bahan projek akhir. Adalah menjadi harapan penyelidik agar kajian ini akan mendapat penemuan baru dalam usaha mengeksplorasi kulit kayu. Dengan adanya kajian ini pengkaji berharap dapat memperkayakan lagi penggunaan kulit kayu terutamanya dalan seni visual kontemporari. Dengan kajian ini pengkarya cuba lari daripada kebiasaan pengkarya yang menggunakan kulit kayu sebagai alas karya sahaja. 1.4 Hipotesis 1. Terdapat berbagai teknik yang telah digunakkan oleh pelukis-pelukis tanahair terhadap kulit kayu dan kebanyakannya ialah dalam bentuk catan dan kolaj. 2. Dengan adanya kajian ini mungkin akan dapat memperluaskan lagi penggunaan kulit kayu yang kini sering di~kan dalam karf dan tekstil sahaja. 3. Penggunaan bahan tradisional dalam karya seni oleh beberapa artis tempatan kebelakangan ini telah memertabatkan penggunaan bahan tradisional walaubagaimanapun penglibatanya amat sedikit. 4. Bahan-bahan tradisional mempunyai potensi untuk dijadikan bahan seni. 4
5. Gabungan kulit kayu bersama bahan -bahan lain serta bahan bahan kontemporari pasti akan menghasilkan karya yang lebih menarik 1.5 Metodologi kajian Kajian tersebut dilaksanakan melalui pemerhatian untuk mengukuhkan penyelidikan terhadap kulit kayu "talun". Penyelidik telah pergi bersama-sama orangorang kampung sendiri iaitu di Kampung Tang!tong untuk melihat proses mengambil kulit kayo "talun" serta mengenali jenis-jenis pokok "talun" yang digunakan. Selain daripada itu, penyelidik juga melihat potensi penggunaan bahan melalui produk-produk yang dihasilkan oleh Kilang Kampung Tang Itong seperti baju tradisional, topi, fail, beg dan lain-lain. Produk-produk lain yang terdapat di Kuching dan Miri terutamanya produk kulit kayu daripada Indonesia dan Sabah juga merupakan inspirasi untuk menghasilakan karya akhir ini. Rujukan adalah berdasarkan beberapa buah buku temp at an dan juga luar negara. Buku-buku yang berkaitan de~ penggunaan kulit kayu adalah merupakan rujukan utama. Selain daripada itu majalah-majalah, risalah, "phamplet" dan jurnal juga digunakan sebagai rujukan. Untuk memperkayakan maklumat mengenai kulit kayu pengkaji juga melayari internet untuk mendapati maklumat mengenai pengunaan kulit kayu dalam seni visual di luar negara. 5
1.6 Skop Kajlan Kajian yang dilaksanakan ialah mengenai penggunaan kulit kayu dalam karya. Kajian ini ialah untuk melihat potensi kulit kayu sebagai bahan yang boleh digunakan dalam menghasilkan karya seni. Skop kajian difokuskan kepada penggunaan kulit kayu dalam bidang kraf dan textile dan seni terutamanya di Malaysia dan luar negara. Selain daripada itu produk-produk kontemporari yang mempunyai potensi untuk digabungkan dengan kulit kayu juga merupakan inspirasi dalam menghasilkan karya akhir ini. 6
BAB2 ANALISA 2.1 Kajian Lepas Setelah meneliti senarai tajuk latihan ilmiah yang dilaksanakan oleh pelajarpelajar Unimas beberapa tahun sebelum ini, penyelidik dapati belum ada lagi kajian yang dilaksanakan khusus terhadap tajuk "Ekplorasi Kulit Kayu talun", Walau bagaimanapun di dalam kajian ilmiah yang ditulis oleh Cik Modiana Ak Koliew, beliau pemah menyentuh mengenai proses untuk mendapat kulit kayu dan juga menggunakan kulit kayu dalam karya beliau. Proses yang digunakan oleh kaum Bidayuh berbanding proses yang digunakan oleh kaum penyelidik kaum Lun Bawang agak berbeza dan juga mempunyai persamaan. Perbezaan yang ketara ialah kaum Lun Bawang mengunakan teknik pembakaran sebelum kulit kayu dikupas. Walau bagaimanapun kajian beliau adalah menyeluruh mengenai bahan-bahan pribumi yang berbagai seperti buluh, rotan, mulung, dumam dan lain-lain. Oi dalam karya beliau penggunaan kulit kayu adalah sedikit oleh kerana beliau menggab~kan karya beliau dengan bahan-bahan pribumi lain dan bahan kontemporari. Di dalam sebuah buku yang ditulis oleh " The Australian Gallery Directors Council" telah menganjurkan sebuah pameran yang bertajuk "Oenpelli Paintings on BarIC'. Pameran ini adalah merupakan seni orang Asli "Aborigin" di Autralia yang menetap di Openpelli. Oi dalam Pamiran tersebut mempamirkan sebanyak 52 keping kisan atas kulit kayu oleh berbagai artis Australia. Sebuah petikan yang penyelidik 7
tertarik megenai kenyataan pengunaan kulit kayu dalm buku tersebut adalah seperti di bawah: "In an Aboriginal community. painting the traditional designs on bark is only one aspect ofthe whole creative process. The desire to give visual and material expression to religious beliefs and myths concerning the travel and the activities ofthe great Ancestral Spirit finds an outlet in many art forms" Penggunaan kulit kayu itu sendiri membawa pengertian yang mendalam sebagai satu ekspresi terhadap kepercayaan mereka. Oi dalm buku yang ditulis oleh Nicholas Banard yang bertajuk " Living With Folks Arts. Ethnic Styles From Around the World" juga mengandungi beberapa jenis lukisan atas kulit kayu. Sebagai contoh tajuk karya "Bark painting of a kingfish from north-east Arnhem ". Oi negara kita juga tidak ketinggalan dalam menggunakan media kulit kayu dalam karya mereka, sebagai contoh salah seorang penggiat seni daripada Sarawak iaitu Ramsay Ong. Menurut beliau penglooaan kulit kayu dalam karya beliau adalah merupakan pembaharuan yang kedua "second development" sebelum ini beliau bergiat dalam lukisan batik. Kini karya -karya beliau masih terdapat di galeri beliau yang diberi nama ARTrageously Ramsay Ong". Galeri ini terletak di Kuching. Kebanyakan karya beliau adalah lukisan menggunakan akralik dan juga kolaj. Karya beliau adalah inspirasi daripada flora dan rona, binatang dan burung-burung yang terdapat di hutan tropical di 8
Malaysia. Sebenarnya beliau terdorong dengan pengalaman beliau ketika berada di Hawai dan Australia di mana beliau melihat pengunaan kulit kayu dalam karya mereka. Salah seorang artis tempatan yang baro mengorak nama ialah Hendrick Nicholas. Beliau ialah merupakan artis sepenuh masa yang juga menggunakan kulit kayu dalam berkarya. Beliau menggunakan media campuran dalam menghasilkan karya beliau yang kebanyakannya bertemakan motif-motif orang Vlu. Kini beliau berkarya di Miri Sarawak. 2.2 Penggunaan kulit kayu "Talun" oleh pengkarya dan orang tempatan. 2.2.1 Berikut adalah beberapa karya kulit kayu yang dihasilkan oleh salah seorang artis di Sarawak iaitu Ramsay Ong. Gambarajah 2 9
Gambarajah 3 bnbarajah4 10
2.2.2. "Tree oflife" by Tusau Padan lukisan atas kulit kayu. Gambarajah 5 2.2.3 Pengunaan kulit kayu selain daripada karya seni. Gambaraj ah 6 11
2.2.4 Kulit kayu digunakan untuk baju tradisional kaum lelaki Lun Bawang di Lawas. Gambarajah 7 Gambarajah 8 12
2.3.0 Pengunaan kulit kayu dalam karya luar negara 2.3.1 Lukisan kulit kayu yang terdapat di Australia Gambarajah 9 Kopereipi. Emu. 1912. Artist unknown. Alligator River, Northern Territory. Details ofthe internal anatomy ofthe bird are clearly indicated and show the part that 'makes talking'. Collected by Baldwin Spencer. Source: Museum Victoria Indigenous Collections 2.3.2. Lukisan Kulit kayu yang terdapat di galeri Aborigin Art Online Gambarajah 10 Gambarajah II ocelyn Black" Untitle" 2002 Long Jack Phillipus "Water Dreaming" 2003 13
Gambarajah 12 Boxer Miller " Purkitji" 2003 2.33. Manyallaluk Art and Craft Centre Gambarajah 13 14
Gambarajah 14 Gambarajah 15 2.3.4 Mexican Tree bark painting Gambarajah 16 15