Сар шинэдээ сайхан шинэлээрэй

Компанийн 2016 оны 12-р сарын ТЭЗҮ-үүд Хяналтын албаны мэдээлэл 2-р нүүрт Ёслолын ажиллагаа 3-р нүүрт 2 (70) ЦУСНЫ ДАРАЛТ ХӨВСГӨЛ СОРИЛТ МОНГОЛ УР ЧАДВАР 2017 ГАГНУУРЫН 2017 Цасыг ханзалж, мөсийг мөлчийлгэе ТЭМЦЭЭН 4-р нүүрт 6-р нүүрт 7-р нүүрт 8-р нүүрт 2017 оны 2-р сар Сар шинэдээ сайхан шинэлээрэй Захирлын мэндчилгээ Улс эх орныхоо амин чухал хэрэглээ болох эрчим хүч үйлдвэрлэх их үйлсийн төлөө хөдөлмөр бүтээл, оюун ухаан, сэтгэл зүрхээ харамгүй зориулан ирсэн компанийхаа үе үеийн нийт ахмад ажилтан, инженер техникийн ажилтан, ажилчид та бүхэндээ морилон ирж буй XVII жарны Алтан унжлагат хэмээх гал тахиа жилийн сар шинийн мэндчилгээ дэвшүүлье. Улиран одож буй гал бичин жилд бид 7 зуух, 7 машинтай ажиллаж, 715 МВт-ийн цахилгаан ачаалал авч суурилагдсан хүчин чадлаа бүрэн ашиглах боломжийг тогтоолоо. Манай компанид Япон улсын хөнгөлттэй зээлийн хөрөнгөөр МОН-П10 төслийн ажил, Олон улсын ISO9001:2015 Чанарын удирдлагын тогтолцоо болон Зуух 4-ын хүчин чадлыг нэмэгдүүлсэн зэрэг томоохон бүтээн байгуулалтуудыг манай хамт олон амжилттай хэрэгжүүллээ. Үйлс бүтээл нь монос цэцгийн дэлбээ шиг дэлгэрч, үр удам зандан модны мөчир шиг эрүүл чийрэг торниж юу санасан 9-цагаан хүсэл нь биелэн буян заяа нь булаг мэт дүүрэн хурж байхын ерөөлийг өргөн дэвшүүлье. Сар шинэдээ сайхан шинэлээрэй. Гүйцэтгэх захирал 2016 С.Анхбаяр АВАРГА НЭГЖҮҮД ШАЛГАРЛАА онд хамт олноо тэргүүлэн ажиллаж АВАРГА АЛБАаар шалгарсан Б.Батзориг даргатай Үйлдвэрлэлийн алба, АВАРГА ЦЕХ-ээр шалгарсан Б.Батцэрэн даргатай Дулааны хянах хэмжүүр автоматикийн цехийн хамт олны шагналыг ИТА нарын зөвлөлгөөн дээр Гүйцэтгэх захирал С.Анхбаяр, Тэргүүн дэд захирал бөгөөд ерөнхий инженер Б.Дашдаваа, Ерөнхий инженерийн орлогч Р.Ганбат нар гардуулан өглөө. Аварга цех - ДХХА цех ЭЛЧИН САЙД М.ТАКАОКА ДЦС-4 ТӨХК-Д АЙЛЧИЛЛАА Япон Улсын Элчин сайд М.Такаока станцад хэрэгжиж буй төслийн ажлуудтай танилцахаар манай компанид айлчиллаа. Элчин сайд М.Такаокаг компанийн Гүйцэтгэх захирал С.Анхбаяр болон удирдлагууд хүлээн авч уулзан компанийн үйл ажиллагаа, төсөл хөтөлбөрүүдийн талаар танилцууллаа. Аварга алба - Үйлдвэрлэлийн алба Захиргаа хүний нөөцийн алба

2 (70) 2017 оны 2-р сар 2 ЭРЧИМ МЭДЭЭ КОМПАНИЙН 2017 ОНЫ 1 САРЫН ТЕХНИК ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД Төлөвлөгөөний биелэлт Үзүүлэлт Нэгж Диспетчерийн графикийн төлөвлөгөөний биелэлт Тухайн сарын Төлөв Гүйц Зөрүү Биелэлт 1 ЦЭХ-ний түгээлт сая.квтц 329,7 332,3 +2,6 100,8% 2 ДЭХ-ний түгээлт мян.гкал 493,7 493,7-100,0% Тайлант хугацаанд диспетчерийн зохицуулсан төлөвлөгөө Цахилгаан эрчим хүчинд 100,8%, Дулааны эрчим хүчинд 100,0% биеллээ. Нэмэх шийдвэр Хасах шийдвэр ДҮТ-ийн диспетчерийн зохицуулсан төлөвлөгөө болон биелэлт Диспетчерийн графикийн зөрчил Ачаалал Диспетчерийн төлөвлөгөөний биелэлт удаа мян.квтц удаа мян.квтц удаа мян.квтц Дээд Доод мян.квтц 43 2640,561 50 5403,671 1 18 663 405 2622,561 СПОТ зах зээлийн талаар СПОТ арилжааны зах зээлд 55.869 мян,квтц буюу 67.375 мян. - ийн цахилгаан эрчим хүч худалдаж, 17.377 мян. квтц буюу 193.301 мян. - ийн цахилгаан эрчим хүч худалдан авч 125.926 мян. - ийн өглөгтэй ажилласан. Импортын хазайлтын секторын талаар Тухайн үеийн доголдлыг бусад станцууд СПОТ арилжаагаар нөхөж ажиллаагүй ОХУ-н импортын секторт 18,0 МВц н хазайлт гарсан. Үйлдвэр санхүүгийн төлөвлөгөөний биелэлт /анхны төлөвлөгөөгөөр/ Нүүрсний зарцуулалт Уурхай нэгж Тухайн сарын төлөв гүйц зөрүү биелэлт Багануур мян.тн 220,271 194,05-26,221 88.1% Шивээ-Овоо мян.тн 192,0 178,912-13,088 93.2% Бүгд мян.тн 412,271 372,962-39,309 90.5% Жишмэл түлшний зарцуулалт Жишмэл түлшний хувийн зарцуулалт: Цахилгаанд- 1.638 гр/квтц, Дулаанд - 0.033 кг/гкал-аар бууруулж 561 тжт хэмнэсэн. Цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэр санхүүгийн төлөвлөгөө 3567,321 мян.квтц-аар давж 101,1%-н биелэлттэй. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 2,5 сая.квтц ЦЭХ илүү түгээсэн. Сарын эхний өдрүүдэд төлөвлөгөө тасарч байсан тул 9/I - өөс оройн оргил ачааллыг хааж 7-н зуух 7-н турбинтэй, максимум ачаалал 660 МВт, минумим ачаалал 420 МВт н горимоор ажиллаж төлөвлөгөөг биелүүллээ. Үндсэн тоноглолын ажиллагаа 12-р сарын горим ажиллагаанд 8 зуух, 7 турбин оролцсон. Сарын дунджаар 6.57 зуух, 6.57 турбинтэй ажиллаж, бэлтгэлд 1 зуух, турбин бэлтгэлгүй байсан. Тайлант сард зуух - 6, турбин - 3 удаа зогссон. 205 тойруу хаалтанд засвар хийхээр 6 тонн мазут тус тус зарцуулсан. Горим параметрийн даалгаварын биелэлт ЭХЗХ -аас батлагдсан ДХЦЭХ-ний зарцуулалтыг 0,14%-иар буюу 548.451 мян,квтц-аар хэтрүүлсэн. Уур усны алдагдал Станцын дотоод циклийг нөхөх химийн цэвэрлэсэн усны зарцуулалтыг 0.48% буюу 9209 тн конденсат хэмнэсэн байна. Оны эхнээс уур усны алдаглыг төлөвлөлтөөс 0,24%- аар, өмнөх онтой харьцуулахад 0,16% хэмнэж ажиллалаа. Осмосын халаагч уурын зарцуулалт 3838 тн байсан. Бохир конденсатыг цэвэрлэх схемийг ашиглан 2010 тн усыг БЗК-д өгч ажилласан.. ХЯНАЛТЫН АЛБАНЫ 2017 ОНЫ 1-Р САРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ 2017 оны 1-р сард станцын хэмжээний аваари, 1, 2-р зэргийн саатал гараагүй, үндсэн тоноглолын зогсолт 9 бүртгэгдсэнээс зуух 6 удаа, турбин 3 удаа тус тус зогссон. Хүний буруутай үндсэн тоноглолын зогсолт ГАРААГҮЙ. Үндсэн тоноглолын зогсолт болон туслах тоноглолын гэмтэлд тоног төхөөрөмжийн гэмтлийн акт: ТЦ-2, ЦЦ-2 /20.921,564 мян /, бүгд 4 /20.921,564 мян /, мазут зарцуулалтын акт: ЗЦ-1 /14.950,085 мян /, бүгд-1 /14.950,085 мян /, тоног төхөөрөмж, сэлбэг материалыг ашиглалтаас хасах акт: ЗЦ-1, ТЦ-1 /133.139,535 мян /, МЦ-1, ҮА-1 /43,2 мян /, бүгд 4 /133.182,735 мян /, нийт 9 ширхэг акт тогтоогдлоо. 01-р сард ХА-с тавигдсан 9 ширхэг актны 1 ширхэг буюу 11.11% нь хувь хүмүүсийн тоноглолд тавих хяналтыг сулруулсан, ажилдаа хайхрамжгүй хандсан, ТАД-ийг мөрдөөгүйгээс, 1 ширхэг буюу 11.11% нь гадны байгууллагаас шалтгаалан гарсан байна. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаар : Үйлдвэрлэлийн осол, осолд дөхсөн тохиолдол гараагүй. Үйлдвэрлэлийн алба Урьдчилсан зааварчилгаа: 201 хүнд ХАБЭА-н урьдчилсан зааварчилгаа өгөв. Шинээр ажилд орж байгаа 5 ажилтанд ХАБЭА сургалт зохион байгуулж, шалгалт авсан (ТДЦ-2, ЗЦ-2, ТЦ-1). Монгол Улсын Зам тээврийн хөгжлийн яамны 02/125 тоот албан даалгаварыг станцын нийт ажилтнуудад ээлжит бус зааварчилгаа хэлбэрээр танилцуулав. Өндөрт ажиллах аюулгүй үеийн ажиллагааны дүрэм болон оосорлогчийн аюулгүй ажиллагааны зааврыг мөрдөж ажиллах тухай Сэрэмжлүүлэх мэдээлэл даалгавар 1 бэлтгэж, нийт ажилтнуудад ээлжит бус зааварчилгаа өгүүлэв. Аюулгүй ажиллагааг хангаж ажиллах тухай албан бичгийг MCS интернейшнл ХХК-нд өгсөн. 2016 оны 4 дүгээр улирлын ХАБЭА-н III шатны үзлэгийн мөрөөр авах арга хэмжээний төлөвлөгөө боловсруулан батлуулж, хариуцан хэрэгжүүлэх алба, хэлтэс, цех, нэгжүүдэд танилцуулав. Хяналтын алба

2 (70) 2017 оны 2-р сар 3 ЭРЧИМ МЭДЭЭ ШИЛДЭГ ШИНЭ БҮТЭЭЛ, ОЮУНЫ БҮТЭЭЛД ОЛГОХ АРХИМЕД ШАГНАЛ 2016 онд компанийн цех,нэгжүүдээс шинэ бүтээл ашигтай загвар, санал санаачлага гарган хэрэгжүүлсэн ажлуудыг Техникийн зөвлөлийн 2017 оны 02-р сарын 07-ны өдрийн хурлаар хэлэлцэж шилдэг оюуны бүтээлд доорхи ажлуудыг Гүйцэтгэх захиралын 2013 оны 11- р сарын 20 ны өдрийн А/90 тоот тушаалаар батлагдсан ДЦС-4 ТӨХК-д шинэ санал, санаачлагаар хийсэн ажлыг хөхүүлэн дэмжих, оюуны бүтээлийг хүлээн авах, бүртгэх, баталгаажуулах, ашиглах журам-ийн 6-р зүйлийн 5-р заалт, 7-р заалтын 21-р заалтыг тус тус үндэслэн дараах хоёр төрлөөр олголоо. А. Шинэ бүтээл ашигтай загварын ажилд: АРХИМЕД шагналд -Тэргүүн байранд: Түлш Дамжуулах Цехийн электроник инженер Д.Эрдэнэ-Очир, Цахилгаан Ашиглалт засварын бригад, СХА-ны програмист инженер Ц.Ууганзаяа нарын Туузан жин - Б тооцоолох блокийг өөрчлөн шинэчлэсэн ажил 1.500.000 -Дэд байранд: Түлш Дамжуулах Цехийн Хүнд механизмын инженер Д.Бат-өлзий, засварчин Э.Лхагвасүрэн, Ш.Болдбаатар, А.Идэрбат, З.Түвшинжаргал, гагнуурчин Б.Болор-Эрдэнэ нарын LIU GONG В-230 бульдозерийн ажлын хутга томруулж шинэчлэсэн ажил 1.000.000 Б. Санал санаачлагаар хийсэн ажил: -Тэргүүн байранд: Зуухан цехийн Сэргээн засварлах бригадын засварын инженер Б.Бадрахын Зуухан цехийн ДС-ын рядын засварын талбайд гүүрэн кран шинээр хийж угсарсан ажил. Компанийн 1-р зэргийн шагналаар 250.000 -Дэд байранд: ДХХАЦехийн Электроник, Автоматикийн хэсгийн инженер Э.Ганзоригийн Техникийн усны зарцуулалтын хэмжүүрийн заалтыг High Wi-Fi антенна ашиглан ДТЩ- 1-ийн Техникийн ус хангамжын системийн компьютерт залгасан. Компанийн 2-р зэргийн шагналаар 200.000 шалгаруулж шагнахаар шийдвэрлэв. УТААНЫ ХИЙ ДЭХ БОХИРДУУЛАГЧ БОДИСУУДЫГ ШИНЖЛЭХ СУУРИН АНАЛИЗАТОРУУДЫГ ХҮЛЭЭН АВАХ ЁСЛОЛЫН АЖИЛЛАГАА БОЛЛОО Японы Олон Улсын Хамтын Ажиллагааны Байгууллага ЖАЙКА-ын техникийн хамтын ажиллагааны шугамаар УЛААНБААТАР ХОТЫН АГААРЫН БОХИРДЛЫН ХЯНАЛТЫН ЧАДАВХИЙГ БЭХЖҮҮЛЭХ ТӨСЛИЙН 2-Р ШАТНЫ ХҮРЭЭНД ДЦС-4 ТӨХК-д нийлүүлэгдсэн УТААНЫ ХИЙ ДЭХ БОХИРДУУЛАГЧ БОДИСУУДЫГ ШИНЖЛЭХ СУУРИН АНАЛИЗАТОРУУДЫГ хүлээн авах ёслолын ажиллагаа боллоо. Ёслолд ЖАЙКА-ийн Монгол дахь Төлөөлөгчийн газрын дарга Сато Мүцүми, Японы ЭСЯны 2-р нарийн бичгийн дарга Иноүэ Каяако, Нийслэлийн Байгаль орчин, геологи, уул уурхайн хяналтын хэлтсийн дарга Д.Бат-Өлзий нарын зочид төлөөлөгчид оролцсон. 2013 оноос ЖАЙКА болон ДЦС-4 ТӨХК-ийн хооронд зуухнаас ялгарч буй утааны хийн анализаторуудыг суурилуулах талаар хамтран ажиллаж эхэлсэн. Төслийг хэрэгжүүлэгч байгууллагууд болон манай станцын алба, цехийн инженерүүдийн хамтарсан судалгааны дүнд үндэслэн зуух тус бүрээс ялгарах азотын ислүүд (NOx), хүхрийн давхар исэл (SO2 ), нүүрстөрөгчийн дутуу исэл (CO), нүүрстөрөгчийн давхар исэл (CO2), хүчилтөрөгч (02)-ийг хэмжих зориулалттай 2 иж бүрдэл анализатор, зуухны яндангаас ялгарах тоосны нягтыг хэмжих 1 иж бүрдэл анализаторыг тус тус суурилуулахаар шийдвэрлэсэн билээ. ДЦС-4 ТӨХК-ийн талаас сорьцын ба халаагч уурын шугамын угсралт, шат тавцан, тулгуур, анализаторууд байрлах өрөө, хэмжилтийн ба тэжээлийн кабелийн угсралт холболт, компьютерийн хяналт удирдлага, мэдээлэл дамжуулах систем зэргийг нийлүүлж, цаашдын ашиглалт, засвар үйлчилгээг хариуцан ажиллахаар болсон. Зуухны утааны хийг шинжлэх зориулалтаар Япон улсын HORIBA фирмийн олон цэгийг хэмжих зориулалттай анализатор нийлүүлэгдсэн бол утааны янданд TANAKA фирмийн тоосны нягт хэмжих анализатор нийлүүлэгдсэн. Эдгээр иж бүрдэл 3 анализатор болон дагалдах сорьцын шугам, стандарт хийнүүдийн хамт нийт 37.6 САЯ ИЕНИЙН үнэтэй тоног төхөөрөмжүүд юм. Анализаторуудыг үйлдвэрлэгч компанийн мэргэжилтнүүд 2016 оны 10-р сард ирж ажиллан анализаторуудын туршилт, тохируулгыг гүйцэтгэж, цаашид ашиглалт, үйлчилгээг хариуцан ажиллах Дулааны хянах хэмжүүр, автоматикийн цехийн инженер, ажиллагсдад зориулан сургалт зохион байгуулсан. Энэхүү төслийн үр дүнд манай станцын зуух тус бүрээс агаарт хаягдах бохирдуулагч бодисын хэмжээг тасралтгүй хянадаг болж, зуухны горим ажиллагаанд тавих хяналт сайжран ашигт ажиллагааг дээшлүүлэх, байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах боломж бүрдэнэ. Судалгаа хөгжлийн албаны Ахлах инженер А.Баттүвшин

2 (70) 2017 оны 2-р сар 4 ЭРЧИМ МЭДЭЭ МОНГОЛ УР ЧАДВАР 2017 ГАГНУУРЫН ТЭМЦЭЭН Орон нутгийн болон нийслэлийн Мэргэжил Сургалт Үйлдвэрлэлийн 37-н Төвүүдэд гагнуурын мэргэжлээр суралцагсдын дунд Монгол ур чадвар-2017 тэмцээнийг Хөдөлмөр Нийгмийн Хамгааллын Яам, Монголын Материал Судлал Гагнуурын Нийгэмлэг, Германы Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэг хамтран Герман-Монголын мэргэжил сургалт үйлдвэрлэлийн төвд 2016 оны 11 болон 2017 оны 1-р сард 2 үе шаттайгаар зохион байгууллаа. Тэмцээний гагнуурын төрлүүд: Бүрхүүлт электродтой гар нуман гагнуур (111/ SMAW) буюу цахилгаан гар нуман гагнуур Идэвхтэй хийн хамгаалалттай нуман гагнуур (135/ GMAW) буюу хагас автомат гагнуур Идэвхгүй хийн хамгаалалттай, вольфрамон электродтой нуман гагнуур (141/GTAW) буюу аргон гагнуур Холимог хийн хамгаалалттай нуман гагнуур (136/ GMAW) буюу хагас автомат гагнуур Үе шат: 1-р шатны тэмцээнээр эхний 6 байрын эзэн тодорсон бөгөөд стандарт 1-р модуль гагнасан. 2-р шатны шалгаруулалтанд стандарт 1-р модуль болон 2-р модуль буюу даралтат сав гагнан өрсөлдөж эхний 2 байрын эзэн тодорсон. 3-р шатны шалгаруулалт энэ оны 7-р сард болох ба 2 оролцогч нь ДУЧ-н тэмцээний 4-н модулиар өрсөлдөх бөгөөд нэг оролцогч нь Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын Abu Dhabi хотноо 10-р сард болох Дэлхийн Ур Чадварын 44-р тэмцээнд эх орноо төлөөлөн оролцох юм. Гагнуурын ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Оюу Толгой компани ажиллаж байна. ТТДС, ГММСҮТ, БПК, Дархан-Өргөө ПК, Дорноговь МСҮТ, МСПК зэрэг сургуулийн 6-н шилдэгүүдээс 1-р шатанд ТТДС, 2-р шатанд ГММСҮТ шалгарсан бөгөөд 18 настай 2 шилдэг оролцогч Ж. Жанлав-Ойдов, Д. Нямрагчаа нар нийгмийн хариуцлагатай Оюу Толгой компани дээр 3-р сараас эхлэн дадлагаа хийж бэлтгэлээ базаана. Гагнуурын тэмцээний үнэлгээг ДУЧ-н тэмцээний батлагдсан олон улсын стандартаар хийж байгаа бөгөөд гадна үзлэг хэмжилт, радиографийн шалгалт, үл эвдэх сорилт болон даралтат савны усан шахалт / 69 ата /, механик туршилтыг ДЦС-4 ТӨХКийн СХА-ны Металл судлал гагнуурын лаборатори хийж гүйцэтгэж байна. СХА-ны МСГЛ-н эрхлэгч С.Батсайхан ДЦС-4 ТӨХК-НД ISO9001:2015 ЧАНАРЫН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООНЫ ШААРДЛАГУУДЫН ХЭРЭГЖИХ ҮЕ ШАТ ҮЕ ШАТ 2: ПРОЦЕССИЙН ХАНДЛАГЫН ХЭРЭГЖИЛТ 1. Чанарын удирдлагын тогтолцоонд хамаарах үндсэн болон туслах процессуудыг тодруулах, харилцан хамаарал, уялдаа холбоог тодорхойлох 2. Бүх процессуудын орц, гарцын шаардлага, гүйцэтгэлийн хэмжүүр үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох дүн шинжилгээг хийж баримтжуулах 3. Эрсдлийн үнэлггээ хийх ҮЕ ШАТ 3: ЧАНАРЫН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООНЫ БАРИМТ БИЧГҮҮДИЙН БОЛОВСРУУЛАЛТ 4. ISO9001:2015 стандартын дагуу зайлшгүй шаардлагатай 6 баримтжуулалтын журмыг хэрэгжүүлэх 5. Мөрдөгдөж буй журмуудыг нягтлах, стандартын шаардлагад нийцүүлж хөрвүүлэх, стандарт үйл ажиллагааны журам, ажлын заавар, анхан шатны бүртгэлийн маягтуудыг стандартын шаардлагад нийцүүлэх, шинээр боловсруулах 6. Компанийн хэмжээнд баримт бичгүүдийг сурталчлах ажлыг зохион байгуулах 7. ISO9001:2015 стандартын дагуу зайлшгүй шаардлагатай баримтжуулалтын журмыг хэрэгжүүлэх. ЗХНА-ны Чанарын удирдлагын мэргэжилтэн П.Баттулгуур

2 (70) 2017 оны 2-р сар 5 ЭРЧИМ МЭДЭЭ УРЛАГИЙН ИХ ХУР ОЮУН УХААНААС ИЛҮҮД ҮЗЭГДЭХ ЦАГ ҮЕ Судлаачийн үг МУИС-ийн Олон улсын харилцаа, нийтийн удирдлагын сургуулийн 25 жилийн ойн ёслолын ажиллагаанд хүндэтгэлийн лекц уншсан нэрт эрдэмтэн физикч Х.Намсрай багшийн ярьснаас сэдэвлэн доорхи сэдвийг хөндөе гэж шийдлээ. Тэрээр орчин физикийн шинжлэх ухааны тухай өгүүлсэн боловч хүмүүний тархины шавхагдашгүй их баялгийн талаар оршил болгон өгүүлснийг би ихэд олзуурхан, интернэт рүү орж мэдээлэл цуглуулан, өөрийн хувийн бодлыг дор буулгалаа. Таалах, таалахгүйг уншигчид мэдэх хэрэгтэй. Харин зохиогч намайг багахан шиг л үзэн ядаарай хэмээн хүлцэе! Урлагийн их хур хөгжлийн локомотив биш хэмээн би 20 гаран жил бичиж ухуулж байна. Тэр ухуулгаа энд дахин нотлож, мэдлэгт суурилсан эдийн засгаар (K-ECONOMY) Монголын нийгэм үндэс сууриа хийвэл хөгжлийн үсрэлт, тэсрэлтийн жилүүд ойрхон гэдэг санааг дахин дэвшүүлье. Эхлээд хүмүүн гэгч энэ бодгаль материйн барагдашгүй их хүч нөөц рүү өнгийе. Хүний тархийг биеийн жинд нь харьцуулж үзвэл хүнээс том, лут тархитай амьд биет, амьтан гэж ертөнц дээр байхгүй. Хүний тархи их, бага, дунд, уртавтар гэсэн 4 бүрдэлтэй, их тархи нь хоорондоо хоршиж ажилладаг хоёр тал бөмбөлөгөөс бүрдэх ба түүнийг бид баруун тархи, зүүн тархи гэж энгийнээр нэрлэдэг. Хүн эхээс төрөхдөө л 100 тэрбум идэвхтэй мэдрэлийн эстэй төрдөг бол бич 10 тэрбум, хулгана 5 сая, ялаа 100 мянга гэхчлэн биологийн талаас нь авч үздэг. Психологийн талаасаа хүний мэдрэлийн ганцхан эс 20 мянган салаа мөчирт мэдээлэл хадгалах боломжтой, хүний тархийг гүйцэх хүчирхэг компьютерыг хүн төрөлхтөн бүтээж чадаагүй, чадах ч үгүй, учир нь хүний мэдрэлийн эс бүр эдүгээгийн хүчирхэг компьютеруудын хүчин чадалтай тэнцэнэ. Интернэтээр дамжуулах гурван өдрийн мэдээллээс даруй 15 дахин их мэдээллийг хүний тархи ганцхан секундэд дамжуулах аугаа их чадалтай хэмээн эрдэмтэд тооцож гаргажээ. Энд зөвхөн хүмүүн гэгч амьд бодгаль дээр авч ярьж байгаа болохоос монгол хүн, америк хүн, япон хүн, орос хүн, хятад хүн, жүүд, цыган, негр, полинез гэж огт ялгаагүй байгааг тэмдэглэе. Ингэж урьдчилан сануулах нь хожим гарах шүүмжлэлийг тайлахад уншигч Танд хэрэгтэй.бидний гайхамшигт энэ уураг тархи ямар их багтаамжтай, амьдрах хөгжих нөөцтэйг Та дээрхи хэдхэн баримтаас харлаа. Хүний тархины хоёр тал бөмбөлөг хоёул тус тусын үүрэгтэй, зүүн тал нь нэн чухал тэр дундаа өнөөгийн монголчууд бидэнд зүүн тархиа байнга, системтэй, бүр үхэн үхтлээ хөгжүүлж байх аваас нөгөө хөгжлийн локомотив чинь тэнд бүрдэх учиртай юм. Хар ухаанаар төсөөлбөл шүү дээ. Мэдээж баруун тархи хэрэгтэй, гэхдээ нэг хэсэгтээ тэгтлээ хөгжиж байх албатай биш. Алив нийгэмд хөгжлийн тэргүүлэгч, дагалдагч салбар гэж байдаг, тэргүүлэгч гэдэг нь чирэгч, локомотив болох экспорт, банк, бизнес, капиталын хуримтлал, хөрөнгийн зах зээл, тэдгээрийг ажиллуулагч хүмүүний мэдлэг, хөдөлмөр чармайлт, бизнесийн овсгоо, орчныг хэлдэг. Дагалдагч салбар гэдэгт урлаг, спорт, уран сайхан, зугаа цэнгэл нь орно. Эхнийх нь аль ч улсад байх шаардлагатай бол хоёр дахь нэг хэсэгтээ байхгүй байж болно. Миний бичсэн энэ хэсэг хүний тархины зүүн, баруун хоёр талын хөгжлийн түвшинг тодорхойлж байна.зүүн тархи бол бүхэлдээ мэдлэгт суурилж, тэнд шинжлэх ухаан, танин мэдэхүй, логик, математик, философи, дүн шинжилгээ, ном зохиол, бичиг баримт төвлөрдөг бол баруун тархинд уран сайхан, урлагийн мэдрэмж, хөгжмийн чадавхи, өнгө дүрслэл, дуу авиаг хүлээн авах чадвар гэхчлэн махчилбал зүрхэнд тусаж тархинд өрөмдсөн гоё хурц зүйлс илүү төвлөрдөг байх юм. Өрнийн психологийн судлалд Neuro Linguistic Programming (NLP) гэгч онол хүчтэй түгж, аливаа юмс үзэгдлийг түүний хуулиар тайлбарлах болжээ. Хүний зүрхэнд тусаж тархинд өрөмдсөн гоё хурц үзэгдэл, юмс хүмүүнийг хэрхэн залдаг тухай судлах энэ онолоор бол Visionary хараандаа бүх юмыг сонгож тогтоох, Auditory-сонсголоор дамжиж тархиндаа суулгах гэгч хоёр өөр үйлдэл нэг цэг дээр төвлөрч зүрхэнд тусаж тархинд өрөмдсөн дурсамж үлддэг хэмээн номлодог. Үндсэндээ баруун тархины хэт хөгжлөөс нийгэмд учрах үр дагаварыг (уршиг ч байх болох) NLP онол судалж дүгнэдэг болжээ. Баруун тархины хэт хөгжил нь яваандаа бор тархины саажилтад хүргэж, хүн өөрөө хөгжихөө больдог тухай NLP онол номлодог. Хэдийгээр Монголд энэ талаар ямар нэг судалгаа, ядаж мэдээллийн наад захын ойлголт нэвтрээгүй ч NLP-г зайлшгүй оруулж хэвшүүлэх хэрэгтэй хэмээн би хувьдаа үздэг. Учир нь монголчуудын дийлэнх хэсгийн баруун тархи хэт хөгжөөд, зүүн тархи нь хоцроод, тэр нь саажилт болж даамжраад, цаашлаад нийгмийн хөгжил дээрээ сөргөөр нөлөөлж байгаад хамгаас их бухимддаг хүний хувьд би ингэж ухуулж байна. Эхээс заяасан 100 тэрбум идэвхтэй мэдрэлийн эсээ гүйцэт ашигласан хүн ертөнц дээр байдаггүй, гэвч үлэмж шавхсан суутнууд бол бий. К.Маркс, А.Эйнштэйнээс авахуулаад Нобелийн шагналт эрдэмтэд, жүүдийн алдартнууд гээд олныг нэрлэж болно. Ер нь 100 тэрбум эсийн үлэмж хэсгийг бүтээлчээр ашигласан хүмүүсийг хэлж байна. Ертөнцийн хүний дийлэнх нь энэ их эсийн 10-аас доош хувь, хөгжиж буй ертөнц, буурай орнуудад бол ихэнхдээ ердөө 2-3 хувийг ашигласан байдаг. Манайхны барагдашгүй энэ их дуу хуур, угсраа угсраагаараа төрж буй дуучид, урлаг, уран сайхан, хошин урлаг, үндэсний спорт, цэнгүүн шоу, шил дарсан FM-үүд, мянга мянган фэн бол бүгд бор тархины баруун талын хэт үзүүлэлт юм. Зөвхөн мал, адгуусанд зориулсан дуу гэхэд л хэдэн зуугаараа байдаг, дуулагддаг ганцхан жишээгээр монголчуудын энэ уран сайханлаг чанарыг нотлож болох бөгөөд оюун ухаан, мэдлэгийг шүтсэн дуу шүлэг бараг байхгүй. Баруун тархины хэт хөгжилтэй улс үндэстнээс өсч өндийсөн, хүчирхэгжсэн, баяжсан нь нэн ховор.нүүдэлчний соёл дээр суурилсан утга урлаг, уянгын сэтгэлгээ нь Монголыг дуучдын ба бөхийн өлгий нутаг болгосон нь чухамдаа дэвшил баймаарсан. Гэвч баруун тархины хэт хөгжлөөс нийгэмд учрах үр дагаварыг судлах (уршиг ч байх болох) NLP онолоор бол дэвшил бус, харин уруудалт гэнэ. Бичиг үсэг бараг тайлагдаагүй хэрнээ хэдэг зуун дуу цээжилчихсэн дуулж яваа монгол хүн дэндүү олон, ялангуяа хөдөө болон хотын захын барлаг хороололд чухам аль чихээрээ оруулаад гаргадаг юм, тархи толгойных нь хаана зай эзэлж багтдаг юм гэмээр байх нь баруун тархиных нь хөгжлийн зохисгүй зарцуулалт юм. Ихэнхи монголчууд заяагдмал оюуны чадвараа илрүүлэх сонирхолгүй, баруун тархиных нь бүх зайг энэ их зохиолын ба нийтийн элдэв дуу, дуучин, хамтлаг, хөгжмийн зохиолч, хошин урлаг, яруу найраг, яруу найрагч, бөх, бөх сонирхогч, засуулч, морь, уяач эзлээд, тэгснээрээ баруун тархиных нь үлдэх хэсгийн зарцуулалт хөгжилгүй болж, зүүн тархины наад захын шаардлага болох тасралтгүй суралцах чадвар эрс суларсан дүр зураг харагддаг. XXI зууны жирийн иргэний эзэмшсэн байвал зохих үндсэн, наад захын чадваруудын нэг нь суралцах ур чадвар учраас би энд доозоо хэтрүүлчихсэн соёл, урлаг, уран сайхныг буруутгаж буй хэрэг.. Нэгэнт л зүүн тархиа хөгжүүлээгүйгээс монголчууд заяаны байгальлаг, амьтанлаг, уран сайханлаг шинжтэй төлөвшсөн ба биеийн хүчний натурал ажлаас цааш хийх бүтээх чадваргүй. Монголчуудын нэг гол дутагдал бол хар тэнхээг оюун ухаанаас илүүд үзэх явдал. Энэ нь өнөөгийн монголчуудын ердийн, өдөр тутмын амьдрал дээр захаас аван нотлогдоно. Энэ их захууд, захын худалдагч, ченжүүд, ломбард, лангуу, эсвэл хөдөө алт ухах нинжа нар, хадгаламж зээлийн хоршооны эзэд ба хохирогчид, гудмаар дүүрэн хөглөрөх шар сонинууд, шар сонины сэтгүүлчид, бүр дордвол хулгайч, дээрэмчин, залилан гээд сайн мууг нь жагсааж болж байна. Манай нийгэмд бодитой буй аж байдлын доройтол, ядуурал, ажилгүйдэл, архидалт, золбин тэнэмэл амьдрал, гэмт хэргийн ертөнц энэ бүгд чинь зүүн тархиа хөгжүүлээгүйн гай шүү дээ. Зүүн тархиа хөгжүүлж байна гээд гарт тааралдсан, хавьтсан ойртсон болгоноо уншаад, цээжлээд, цэцэрхээд явбал тэр нь оюуны бас нэг өөр дон болж хувирдаг. Номын хагас цагаан солиотой, чалчаа сэхээтнүүд манайд олон байдаг нь зүүн тархиа хогийн сав болгосны нөгөө талын гай юм. Ашигласан ном зүй: МУИС- ийн багш,профессор Олхонуд Баярхүү гийн нийтлэлээс ашиглав. СХА-ны патентын мэргэжилтэн В.Содномцэрэн

2 (70) 2017 оны 2-р сар 6 ЭРЧИМ МЭДЭЭ ХӨВСГӨЛ СОРИЛТ ХАВРЫН АЯЛАЛД МАНАЙ КОМПАНИЙН ТӨЛӨӨЛӨЛ ОРОЛЦОНО MB (Mongolian Bike) олон улсын унадаг дугуйн аяллын холбооноос зохион байгуулж буй Хөвсгөл сорилт хаврын аялал нь 2017 оны 2 сарын 28-наас 3 сарын 04-ны хооронд зохиогдох бөгөөд Хөвсгөл нуурын мөсөн дээгүүр нийт 271 км (169 майл) замыг дөрвөн өдөрт унадаг дугуйгаар тойрох ба өдөрт дунджаар 67 км замыг туулна. Уг аяллын эрхэм зорилго нь дэлхийн дулаарлын эсрэг үйлсэд хувь нэмэр оруулахад чиглэгдэхээс гадна иргэддээ амьдралыг тэтгэгч усаа гамнах, мөн автомашины хэрэглээгээ багасгах талаар сурталчлан таниулахад оршино. Тус аялал нь олон улсын хэмжээнд зохиогдож байгаараа онцлог юм. MONGOLIAN ICE BIKE 2ND CHALLENGE KHUVSGUL 2017 аялалд компаниа төлөөлж ЗХНА-ны Чанарын удирдлагын мэргэжилтэн П.Баттулгуур, ҮА-ны Ээлжийн инженер Ч.Нямдаваа нар оролцохоор болсон. Тус аяллыг компанийн удирдлагууд сайшаан дэмжиж аяллын хураамжийг шийдвэрлэхээр болсонд бид маш таатай байна. Манай компанийн төлөөлөл болон оролцож буй залуучууд маань компанийн нэр төрийг эрхэмлэн дээдэлж, компанийн нийт ажилчдадаа дугуйн спортыг сурталчлах, урам зориг өгөх, байгаль орчноо хайрлах үйлсэд хувь нэмрээ оруулах чин эрмэлзэлтэйгээр уг аялалд оролцоно. Залуучуудын холбооны Унадаг дугуй сонирхогчдын клуб ЭРЧИМ-2 СПОРТ-УРЛАГИЙН ЗААЛ НЭЭЛТЭЭ ХИЙЛЭЭ Компанийн ажиллагсдын чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрөөх, бие бялдар, эрүүл мэндэд анхаарах үүднээс Нийгэм ахуйн хэлтсээс санаачлан Захиргааны 2-р байрны дэргэдэх хуучин спорт заалыг засварлан тохижуулсан байна. Энэхүү зааланд бөх, шагайн харваа, олс таталт, гир зэрэг спортоос гадна бүжиг сонирхогч залуус маань хичээллэх боломжтой юм. Заалны нээлтийн ажиллагаа 2017 оны 01-р сарын 19-ны өдөр болж компанийн Гүйцэтгэх захирал С.Анхбаяр болон удирдлагын багийн гишүүд, МУын арслан П.Бүрэнтөгс, Д.Мөнх-Эрдэнэ, МУ-ын начин Ч.Хөхчирэнгэр, аймгийн арслан М.Еркебулан зэрэг бөхчүүд нээлтэнд оролцлоо. Энэхүү нээлтийн ажиллагааны үеэр үзүүлэх тоглолтууд болж, аймаг, сумын цолтой, залуу хүчит 32 бөх барилдлаа. Барилдаанд Аймгийн начин Э.Ганбат түрүүлж, залуу бөх М.Мягмардорж үзүүрлэлээ. ЭРЧИМ КЛУБ ШИРЭЭНИЙ ТЕННИСНИЙ ЗААЛНЫ НЭЭЛТЭЭ ХИЙЛЭЭ ДЦС-4 ТӨХК-ийн ЭРЧИМ клуб 2017 оны 01-р сарын 19-ний өдөр ширээний теннисний шинэ заалны нээлтээ хийлээ. Энэхүү заалыг Дулааны хянах хэмжүүр-автоматикийн цехийн хамт олон санаачлан өөрсдийн хүчээр засварлан тохижуулж ашиглалтанд орууллаа. Тохилог сайхан заалыг ашиглалтанд оруулахад дэмжиж, туслалцаа үзүүлсэн Нийгмийн асуудал эрхэлсэн дэд захирал Н.Мөнгөн, Ерөнхий инженерийн орлогч Р.Ганбат, ТХН-ийн төслийн удирдагч М. Амарбаясгалан, ХААХийн дарга С.Алтанхуяг, ЗЦ-ийн дарга Д.Тулга нартаа талархал илэрхийлье. Хөвсгөл Сорилт - 2017 Биеийн тамирын арга зүйч-мэргэжилтэн Ч.Баясгалан

2 (70) 2017 оны 2-р сар 7 ЭРЧИМ МЭДЭЭ ЦАСЫГ ХАНЗАЛЖ, МӨСИЙГ МӨЛЧИЙЛГЭЕ СЭДЭВТ ЦАСНЫ БАЯР САЙХАН БОЛЖ ӨНДӨРЛӨЛӨӨ 2017 оны 2-р сарын 4-ны өдөр Тэрэлжийн Монде Тур амралтын баазад компанийн 2017 оны цасны баяр амжилттай болж өнгөрлөлөө. Цасны баяраар 200 орчим хүн оролцсон бөгөөд баярын үеэр Хөгжөөнт буухиа, Олс таталт, Цасны сумо зэрэг хөгжөөнт тэмцээнүүд явагдсан. Мөн цасны баярын үеэр ТЦ-ийн А.Батболд, ЦЦ-ийн Б.Одбаяр, мөн ТЦ-ийн Э.Басбаяр нар Алтан манжуур хотод аяллах эрхийн бичгийн азтан болсонд компанийн нийт залуучуудын болон Залуучуудын холбооны нэрийн өмнөөс баяр хүргэж цаашдын ажил хөдөлмөрт нь өндөр амжилт хүсье. Залуучуудын холбоо

2 (70) 2017 оны 2-р сар 8 ЭРЧИМ МЭДЭЭ Даралт ихэсдэг хүмүүст зөвлөх нь Даралт ихсэх гэдэг нь бие даасан өвчин төдийгүй, зүрхний титэм судасны цусан хангамж, тархины цусан хангамжийг багасгадаг хүчин зүйл болдог. Даралт ихсэх эмгэгтэй үед тархины цус харвалт, зүрхний шигдээс өвчнөөр өвчлөх эрсдэл болдог. Тиймээс энгийн боловч мөрдөх шаардлагатай доорх зөвөлгөөг баримтална уу: 1. Артерийн даралтаа тогтмол хянаж байх. Өдөрт даралтыг нэг удаа нэг л цагт үзэх. Хэвийн даралт нь 90/60-140/90мм.муб байдаг. 2. Зохистой хооллолтын дүрмийг дагах. Хүний биеийн тэжээлийн бодис, амин дэм, эрдэсийн хэрэгцээг ханган, эрүүл мэндэд эерэг нөлөө үзүүлдэг хооллолтыг зөв зохистой хооллолт гэнэ. Зохистой хооллолтын үндсэн зарчим нь эрчим хүч энергийн зарцуулалт ба нийлүүлэлт нь тэнцвэртэй байх ёстой. Хоолыг хоногт 4-5 удаа тогтмол нэг цагт идэж, өглөө ба оройн хоолны хоорондын зай 10 цагаас хэтрэхгүй байх. Хүний уургийн өдрийн хэрэгцээ 90-95 грамм /Мах, загас,шувуу,сүүн бүтээгдхүүн,өндөг гээд амьтны гаралтай бүх төрлийн бүтээгдхүүнд хүний биед шаардлагатай уураг агуулагдаж байдаг. Харин шош, вандуй, буудай зэрэг нь ургамлын гаралтай уургийн эх үүсвэр болно. Хоногт хэрэглэж байгаа уургийн 3/1 нь амьтны гаралтай, 3/2 нь ургамлын гаралтай байх. Хүний өдрийн өөх тосны хэрэгцээ нь 80-100 грамм. Энэний тал хувь нь мах, сүү хиам, салатнаас авдаг. Наранцэцэг, эрдэнэ шиш, оливын зэрэг ургамлын гаралтай тос, загас, далайн бүтээгдэхүүнд артерийн даралтыг хэвийн болгоход хэрэгтэй бодис, тосонд уусдаг амин дэмүүд байдаг. Хүний нүүрс усны хэрэгцээ нь 300-350 грамм байх. Нүүрс ус нь дотроо энгийн ба нийлмэл гэсэн 2 янз байна. 300 гр орчим нийлмэл нүүрс усаар хангахад Үүнд: талх, каша, гоймон, төмс, хүнсний ногоо, жимс гэсэн цардуул агуулсан бүтээгдхүүнүүд орно. Элсэн чихэр, амттан, ундаа зэрэгт агуулагддаг энгийн нүүрс усны хэрэгцээ хоногт 40 граммаас хэтрэхгүй байх. Мөн давсны хэрэглээ хоногт 5 граммаас хэтрэхгүй байх. Энэ нь овоолголгүйгээр тэгшилж дүүргэсэн цайны нэг жижиг халбага гэсэн үг. Үүнтэй зэрэгцэн калийн давсны хэрэглээг 5-6 грамм болгож нэмэх. Далайн байцаа, байцаа, үзэм, вандуй зэрэг бүтээгдхүүний 100 грамм тутамд 0,5 грамм хүртэл калийн давс агуулагддаг. 3. Муу зуршлаасаа салах. Тамхи татах, архи хэтрүүлэн хэрэглэх нь нэн хортой. Тамхины утаанд агуулагддаг никотин нь хөөрлийн нөлөө үзүүлж, зүрхэнд үзүүлэх ачааллыг нэмэгдүүлэн судас агшааж артерийн даралтыг нэмэгдүүлэх, мөн судасны Бид та бүхний санал болгосон материалаас дараа дараагийн дугаарт нийтлэх болно. Мөн ажиллагсдын санал, шүүмж, оновчтой санал зэргийг сурталчлах болно. ханыг нарийсгадаг. Архины нөлөөгөөр биеэ хянах чадвар алдагдан даралтын ихсэлт нь улам аюултай болдог. 4. Хөдөлгөөнийхөө идэвхийг нэмэгдүүлэх Дасгал хийх явцад амьсгал давчдах, хэт хөлрөх, бие сульдах, зүрхээр өвдөх шинж тэмдэг илэрвэл хөдөлгөөн хориглох буюу ачааллыг багаар нэмэгдүүлэх маягаар дасгал хийж 7 хоногт 3-5 удаа тогтмол хийх. Зогсолтгүй хурдан алхах нь хамгийн зохистой бөгөөд энгийн, хялбар болно. Нэг минутанд 120 алхам хийж 3-4 км алхахад хангалттай ачаалал авна. 5. Илүүдэл жинтэй хүмүүс жингээ хасах Даралт ихэсдэг л бол илүүдэл жингүй байх ёстой. Хоол ундаар авч байгаа илчлэг зарцуулж байгаа энерги хоорондоо зохистойгоор тэнцвэртэй байх хэрэгтэй. 100гр өөх 900 ккалори, 100гр гоймон 350 ккалори, 100гр цөцгийн тос 400 ккалори гэх мэт илчлэг агуулагдаж байна. 70кг жинтэй хүн 1 цаг хурдан алхвал 300 ккалори, тайван алхвал 200 ккалори, усанд сэлвэл 670 ккалори, дугуй унавал 500 ккалори, унтахад 60 ккалори тус тус зарцуулдаг байна. Ийм маягаар тооцож жин хасах хэрэгтэй 6. Өдрийн дэглэм сахих,бүрэн дүүрэн амрахыг хичээх Даралт ихсэж буй хүн хоногт 8-9 цагаас багагүй унтаж амарч, өдөр сэрүүн байж шөнө унтаж амрах гэсэн физиологийн хоногийн хэмнэлийг баримтлах. Нойрыг хэвийн болгохын тулд унтахын өмнө цэвэр агаарт тайван алхах, хөлөө бүлээн устай саванд дүрэх, бүлээн устай шүршүүрт орох, унтахын өмнө их идэхээс зайлсхийх, зурагтын нэвтрүүлэг бага үзэх зэрэг дэглэмд орох. 7.Стресст орохгүй байх Стресст орохгүй байх боломжгүй ч стрессийг тайлах боломжтой. Гол нь уур бухимдлаа бусдад гаргалгүй, дотроо арав хүртэл тоо тоолох, ярианыхаа сэдвийг өөрчлөх гэх мэтээр түр амсхийж асуудлыг олон талаас нь бодох. 8.Эмчийн зөвөлгөөг дагах Эмчийн заасан эмийг яг баримтлан уух, өдөр бүр даралтаа үзэж өөрчлөлт гарвал эмчид хандах. Даралтын эм нь үйлчлэх үйлчилгээгээрээ хоорондоо ялгаатай 5 төрөл байдаг. Эмийг тохируулж сонгохыг эмч зөвлөнө. Шаардлагатай үед 3 төрлийн эмийг ч цуг хэрэглэж болох ба яаралтай үед зарим эмийг хэлэн доор тавиулж хурдан буулгана. Мөн даралт буулгахад даралтны эм, хаван хөөх эм, тайвшруулах эм гэх зэргээр эмч сонгож өгнө. Манай сонины талаарх санал хүсэлтээ 2125, 2256 дугаарын утас, cxa@tpp4.mn эсвэл Судалгаа Хөгжлийн Албанд файлаар болон бичгээр өгч болно. Дулааны цахилгаан станц хк Эмнэлэг