INMAAKVRUGTE PERSPEKTIEF 2 AD COLLINS TOEKENNING 3 VERBRUIKERSTUDIES OLIMPIADE 4 VRUGMONSTER NEMING VIR RESIDU ONTLEDING 4

NR/NO. 220 SEPTEMBER 2015 INHOUDSOPGAWE CONTENT BLADSY / PAGE INMAAKVRUGTE PERSPEKTIEF 2 AD COLLINS TOEKENNING 3 VERBRUIKERSTUDIES OLIMPIADE 4 VRUGMONSTER NEMING VIR RESIDU ONTLEDING 4 ONDERSTAMME VIR STEENVRUGTE 5-9 DISSIPLINE IN DIE WERKSPLEK 9-11 SAPO: ROLE AND FUNCTIONS 12-13 DECIDIOUS FRUIT TREE CENSUS 14 NEW CHAIRPERSON FOR SAFVCA 15 PITTE IN DIE BOS / FRUIT BITS 16 NUUSBRIEF uitgegee deur die NEWSLETTER issued by the INMAAKVRUGTE PRODUSENTE VERENIGING CANNING FRUIT PRODUCERS ASSOCIATION Hoofstraat 258 258 Main Street Posbus 414, PAARL 7620 P O Box 414, PAARL 7620 TELEFOON: 021-8721401 TELEPHONE: 021-8721401 FAKSIMILEE: 021-8722675 FAX: 021-8722675 E-pos: inmaak@cfpa.co.za Web page: www.canningfruit.co.za REDAKTEUR / EDITOR: WIEHAHN VICTOR Reproduction of articles from this Newsletter to acknowledge DIE KRAT and author. Herdruk van artikels in hierdie Nuusbrief moet DIE KRAT en die skrywer erken. 1 van 16

INMAAKVRUGTE PERSPEKTIEF Die Inmaakvrugtebedryf staan aan die vooraand van n nuwe seisoen met nuwe geleenthede en uitdagings. Die afgelope jaar was n goeie jaar vir die bedryf in vergelyking met die moeilike jare rondom 2012. Soos elders in ons land, asook wêreldwyd, bied veranderde klimaatstoestande geweldige uitdagings aan landbou. Die uitsters in die klimaat van oorstromings, teenoor droogtes, hoë temperature teenoor uitsters koue en ongewone seisoene is aan die orde van die dag in selfs ons produksie gebeide. Knellende droogte toestande en leë damme heers in sommige areas, terwyl ander areas meer as normale reënval beleef het. Min of meer dieselfde geld vir die koue eenhede die afgelope winter, wat oor die algemeen twee maande later as normaal opgedaag het. Nieteenstaande die ongewone klimaatstoestande, blom die steenvrugte oor die algemeen baie goed. Die blom is egalig en in tyd en daar word met verwagting gekyk na die set van die vrugte. Dit is nog te vroeg om na kernvrugte te verwys, maar die vrugte-oë toon goeie belofte. Die bedryf is ook gereed met sy beplanning vir die komende seisoen ten opsigte van: 1. Chemiese Spuitstowwe vir die 2015/2016 seisoen. Die chemise spuitstofmiddels met hul maksimum residu vlakke, asook voorgestelde onthoudingsperiodes word in Dokument 50/2015 gegee. Hierdie dokument is opgestel in samewerking met die kopers van ons verwerkte produkte, verwerkers, produsente en spuitstof maatskappye. Die dokument behoort deel te vorm van die kontrak tussen koper en verkoper van vrugte vir verwerking. Die dokument is ook beskikbaar by die IPV webwerf www.canningfruit.co.za 2. Graderingsregulasies vir die 2015/2016 seisoen. Die riglyn klousules met betrekking tot die gradering van vars appelkose, taaipitperskes en pere bestem vir verwerking in n fabriek (Dok No. 32/2013) is onveranderd vir die komende seisoen gelaat. Ook hierdie dokument is beskikbaar op ons webwerf. Op die huidige oomblik verkoop die verwerkers ingemaakte vrugte en pureé van die afgelope seisoen in die wêreldmark. Dit sal nog voortduur tot aan die einde van hierdie jaar en daar behoort nie veel oordragvoorraad op hande te wees wanneer die nuwe seisoen in aanvang neem nie. Vraag en aanbod in die markplek is in goeie balans en Suid-Afrikaanse produk behoort goed in aanvraag te wees. Die Noordelike Halfrondlande is tans klaar ge-oes en soos elders in hierdie KRAT gesien kan word is daar nêrens ooraanbod van produk nie. Die gunstige wisselkoerstoestande behoort verder die verwerkers sowel as die produsent op die korttermyn te bevoordeel. Laat ons met ywer werk aan dit wat n suksesvolle nuwe seisoen kan bring en dit waaroor ons nie beheer het nie aan die Hoërhand oorlaat. Voorspoed met die nuwe seisoen! Wiehahn Victor, HUB 2 van 16 TAAIPITPERSKES

AD COLLINS TOEKENNING WYNAND DU PLESSIS KRITERIA Die AD COLLINS toekenning word aan n persoon of instansie toegeken, wat uitstaande diens oor n periode aan die Inmaakvrugtebedryf gelewer het. ONTVANGER AD Collins toekenning vir 2015 word toegeken aan Wynand du Plessis vir uitstaande diens en voortreflike leierskap gelewer aan die Inmaakvrugtebedryf op beide Nasionale en Internasionale gebied. MOTIVERING Vir meer as 20 jaar het Wynand uitstekende diens aan die Inmaakvrugtebedryf op beide Nasionale en Internasionale vlak gelewer. Hy word vereer vir: Onselfsugtige bydrae van sy tyd vir die Inmaakbedryf. Geweldige groot bydra ten opsigte van sy ondervinding en spesialiteitskennis van die bedryf. Die Bedryf in geheel positief beinvloed en opgelig. Bereidwilligheid om altyd raad, leiding en kennis te deel tov die uitdagings van die Industrie. Speel n belangrike rol om stabiliteit en deursigtigheidsraamwerk vir die Industrie neer te lê. Wynand word gesien as n invloedryke Inmaakbedryfsreus en as rolmodel is hy n waardige ontvanger van hierdie prestige toekenning. 3 van 16

VERBRUIKERSTUDIES OLIMPIADE Hierdie jaar het 4316 leerders van meer as 194 skole deelgeneem aan die Verbruikerstudie Olimpiade teenoor die 3669 leerders in 2014. Daar heers groot opgewondenheid deurdat gesien word dat die belangstelling jaarliks groei. Die Universiteit van die Vrystaat het nou alreeds bemarkingsplanne om nog meer leerders en hul onderwyseresse betrokke te kry vir 2016. Daar is ook groot dankbaarheid vir die Inmaakvrugte Produsente Vereniging se jaarlikse bydrae en ondersteuning. Die vertroue is dat hierdie kompetisie ook beter gehalte leerders ontwikkel wat n posititiewe bydrae sal maak tot ons land se Voedselbedrywe. Die jaarliks prysuitdeling aan die wenners vind plaas op 13 Oktober 2015 by die Universiteit van die Vrystaat. Hierdie prestige geleentheid sal deur leerders van skole oor die hele land bygewoon word. ****************************************************** VRUGMONSTER NEMING VIR RESIDU ONTLEDING 1. Elke monster moet duidelik gemerk wees met die volgende inligting: Datum waarop monster geneem is. Lidnommer en Naam Boordnommer Kultivar 2. Dit is belangrik dat die residu monster geneem word nadat die spuitstof se veiligheidsperiode verstryk het. 3. Plaas die residu monster in n nuwe skoon deurskynende plastieksak en dit moenie van houer verwissel nie (kontaminasie). 4. Maak seker die persoon wat die vrugte pluk se hande is net met skoon water gewas. 5. Moenie spuitoperateurs gebruik om die residu monster te pluk nie, hul klere kan kontaminasie versoorsaak. 6. Pluk n monster van 10-15 vrugte (1-1,5kg) vrugte, verkieslik vroeg in die oggend en stuur direk daarna vir ontleding. Die monster moet nie blootgestel word aan direkte sonlig en lang tydperke van hitte nie. 7. Vermy vrugte wat te klein, groot, beserings en insekskade het m a.w. vrugte wat normaalweg sou voldoen aan verpakkingsvereistes. 8. Vermy vrugte in die buitenste rye wat meer blootgestel is aan stof, windlanings en drift van ander chemiese bespuitings. 9. Pluk vrugte aan weerskante van die boom, bo en onder in die boom en by meer as een boom (minimum 4 bome). 10. Hou rekords van monsterneming. Margaret Reinecke, BAYER 4 van 16

ONDERSTAMME VIR STEENVRUGTE NUUTSTE INLIGTING NA AFLOOP VAN 2014/2015 SEISOEN Geskikte onderstamme wat aangepas is by spesifieke klimaatsomstandighede, grondteksture, kalkryke gronde en gronde waar plantparasietiese aalwurms voorkom (knopwortel-, ring- en letselaalwurms) kan dramatiese produksieverhoging en vruggrootte verbetering tot gevolg hê. Standaardonderstamme wat al vir baie jare die steenvrugte-bedrywe dien, soos Kakamassaailing, Royalsaailing en Marianna, bly steeds staatmakers onder sekere omstandighede. Suid-Afrikaanse klimaatsomstandighede, grondteksture, die voorkoms van skade-veroorsakende nematodes en ander biotiese grondtoestande vereis egter dat 'n wyer reeks van onderstamme beskikbaar moet wees om optimale boomprestasie te verseker. Die ou staatmakers is net nie meer voldoende aangepas om in al die behoeftes te voorsien nie. Uitdagings word ook gestel deur uitbreidings, ekonomiese druk en ons grond- en klimaatverskeidenheid. Klone onderstamme word geteёl (verskeie steenvrugonderstamteelprogramme bestaan onder andere in die VSA, Spanje, Italie, Frankryk, Rusland en ook in Suid-Afrika) om spesifieke behoeftes te hanteer. Die onderstamme word onder Suid-Afrikaanse toestande vir 'n periode van ten minste vyf oesseisoene ge-evalueer, in verteenwoordigende omgewings- asook grondomstandighede, vir perskes, nektariens, pruime en appelkose. Persele word as deel van produsente-aanplantings, sorgvuldig geselekteer om onderstamprestasie onder spesifieke omstandighede te ondersoek en te vergelyk met bekende standaardonderstamme. Klem word veral geplaas op die invloed van die onderstam op drag, vrugmassa, groeikrag en boomgesondheid maar aspekte soos sinkronisasie tussen bo- en onderstam, klimaatsaanpasbaarheid, simptome wat voorkom, vrugsuiker en ander word ook ondersoek. SANDGRONDE Sandgrond kom wydverspreid voor in die steenvrugteproduserende gebiede van Suid-Afrika voor en dit is veral sandgronde met 90% en meer sand wat baie stres op vrugtebome plaas. Nog te meer as dit ook plantparasietiese aalwurms bevat. Die onderstam Flordaguard is baie goed aangepas vir sangronde, baie warm areas (laer as 300 Infruitec koue-eenhede) asook vir vroeё kultivars. FLORDAGUARD Die onderstam is hoogs weerstandbiedend teen knopwortelaalwurm. So byvoorbeeld het nektariene in die noordelike vrugte gebiede 50% verbetering in drag en 14% beter vrugmassa gegee teenoor dieselfde bome op Kakamassaailing. Die onderstam is egter gevoelig vir enige staande water, hoё ph gronde en wanneer die ringaalwurm vlakke hoog raak (>500/300 cm³ grond). Dan word vruggrootte nadelig beinvloed. Die onderstam is 'n kruising tussen gewone perske en 'n Chinese wilde perske (Prunus persica x P. davidiana). Daar is dus geen amandel bloed in die onderstam nie. Alhoewel perske onderstamme ook gevoelig mag wees vir swam probleme soos Leucostoma and Botrysphaeria kanker, is die gevoeligheid minder as wanneer amandel deel van die ouers uitmaak. Die probleem ontstaan wanneer die oppertunistiese swamme kans kry om vrugtebome aan te val onder strestoestande (sandgronde, aalwurms veral ring, koel, nat lentes, as die bostam vroeg wakker word en onderstam soos SAPO 778 nog nie aan die gang is nie, watertafels of nattoestande voorkom, selfs vir kort periodes en snoeipraktyke toegepas word wat baie wonde tot gevolg het. Naas Flordaguard doen die onderstam Atlas baie goed in sandgronde. Atlas se vrugte is bietjie later ryp as die van Flordaguard. 5 van 16

ATLAS Atlas is wel 'n gasheer vir ringaalwurm nie maar kan dit tog verdra sodat drag en vruggrootte nie so erg daardeur beїnvloed word nie. Die onderstam het onder baie omstandighede steeds 'n positiewe uitwerking op vruggrootte. Die onderstam is nie getoets in uiters warm gebiede onder 300 Infruitec koue-eenhede nie (gebruik dan liewer Flordaguard). Die onderstam Cadaman is 'n sterk groeier en ook geskik vir sandgronde (waar nie meer as 90% sand voorkom nie en is ook nie getoets vir uiters warm gebiede van minder as 300 Infruitec koue-eenhede nie). Cadaman kan soos Atlas ringaalwurm verdra. KALKRYKE GRONDE Hoё ph gronde (7 tot 8 KCl) kom veral voor in die Klein Karoo gebiede. Daar is gelukkig verskeie baie goeie onderstamme beskikbaar wat sulke omstandighede die hoof kan bied. Hulle is Atlas, Viking, Garnem, Cadaman en GF 677. GF 677 het met baie proewe bewys dat dit die standaard is waarteen alle ander onderstamme getoets moet word vir hoё ph toestande. Die onderstam het egter ook 'n paar nadele. Dit is baie gevoelig vir knopwortelaalwurm en oorbeproeiing. Dit kan vruggrootte veral by nektariene negatief beїnvloed. Vruggrootte is ook onder druk as ringaalwurm hoog is (>500/300 cm³ grond). Beworteling en vat persentasie in die kwekery is wisselvallig maar kan met regte voortplantingstegnieke oorkom word. Onder strestoestande is die onderstam gevoelig vir swamveroorsakende terugsterwing. Die onderstam toon baie min geїnduseerde ysterchlorose simptome. Garnem presteer baie goed in kalkruke gronde met 20% en meer slik en klei (nog nie voldoende inligting vir hoё sandgronde nie). Die onderstam is soos Atlas 'n goeie gasheer vir ring maar dit wil voorkom of dit desnieteenstaande goed presteer. Meer inligting hieroor en die effek op vruggrootte moet egter nog eers verkry word oor die volgende twee jaar alvorens die onderstam wyd aanbeveel kan word. Die onderstam se vrugte is vroeёr as GF 677 (enkele dae) wat weer vroeёr as Atlas is. Die onderstam is 'n sterk groeier en somersnoei van sterk sylote in hoё potensiaal grond moet aandag geniet. Atlas is geskik vir hoё ph sandgronde alhoewel dit wel vergelingsimptome toon veral in die hoёr grense. Tog lewer dit goeie drag, uitstekende vruggrootte ook waar hoё ringaalwurm voorkom. Die onderstam het 'n vetragende uitwerking op rypwording teenoor Garnem (4 tot 8 dae afhangende van kultivar). GARNEM CADEMAN GF 677 6 van 16

Die onderstam Viking is veronderstel om een van die beste onderstamme te wees om ringaalwurm te hanteer. Tog word daar in die veld gevind dat die onderstam gevoeliger is in hoё sandgronde veral in somermaande en dit word aanbeveel vir waar daar ongeveer 20% slik en klei voorkom. Die onderstam toon wel vergeling as ph hoёr as 7.4 raak. Die onderstam Cadaman is 'n baie sterk groeier in hoё potensiaal grond maar wys min simptome selfs in ph gronde naby 8 en is geskik vir sandgronde. VIKING Dit toon ook verdraagsaamheid teen ringaalwurm. Rypwording van vrugte op die onderstam is tussen die van Garnem en Atlas. Onderstamme wat baie gevoelig is vir hoё ph gronde in volgorde van gevoeligheid, is Flordaguard, Kakamassaailing, SAPO 778, Sandvliet, Tsukuba 5, Maridon en Marianna. As hoё ph en hoё ring saam voorkom raak die gevoelige onderstamme baie onder stres en vruggrootte kom onder druk. Veral Maridon maar ook Marianna sal onder sulke omstandighede baie kleinvrugte lewer. Oor 'n vyfjaar periode was die gemiddelde vrugmassa van Maridon 12% ligter as die op Cadaman wanneer hoё getalle ringaalwurm teenwoordig is. GRONDE MET WATERTAFELS Daar word baie navrae word gedoen oor steenvrugonderstamme vir gronde waar hoё watertafels voorkom. Watertafels kom veral aan die voet van berge voor waar laagliggende dele vorm (soos byvoorbeeld by Simondium langs die Bergrivier). Die probleem is eintlik wanneer staande water vir periodes voorkom. Die tyd wanneer die watertafels voorkom het ook 'n groot invloed. Gewoonlik is dit laterale waterbeweging vanuit die berge gedurende langdurige winterreёns maar die reёns kan ook in die lente voorkom. In die winter kan pruimonderstamme vir langer periodes die water verduur weens die feit dat pruime 'n baie laer sianiedinhoud het wat kan vrykom as by perske en appelkoosonderstamme. Die boom se metabolisme is ook baie stadiger in die winter. In die lente wanneer die bome reeds bot, versnel die proses geweldig en vrek selfs bome op pruimonderstamme binne 'n week of meer as staande water voorkom. Onderstamme soos SAPO 778 en Viking kan etlike dae van staande water verduur terwyl Flordaguard, Royalsaailing en Kakamassaailing binne 'n dag of twee kan begin vrek. Die geheim is om te verhoed dat water die boord ingaan deur die nodige afsnyslote te maak, om te verhoed dat water in die boord bly staan deur 'n goeie dreineringsisteem te hê en om wortels uit nattoestande te lig met behulp van 0.5m walletjies. As die dreinering effektief gedoen is en daar verseker word dat verstopping nie plaasvind nie (wortels nie daarin groei nie), kan veral Viking en SAPO 778. Atlas kan ook in sandgrond gebruik word as daar die nodige versekering is dat staande water effektief uit die boord gehou sal kan word. Die antwoord in areas waar watertafels voorkom is dus eerstens om water uit die boord te hou en te kry. As daar enige onsekerheid is oor hoe effektief dit kan geskied moet slegs Marianna en Maridon op walletjies geplant word. As daar genoeg versekering is dat meeste staande water vining verwyder kan word kan Viking en SAPO 778 ook oorweeg word. As Atlas oorweeg word weens hoё sand, moet die onderhoud van die dreineringsisteem noukeurig bestuur word sodat geen staande water in boorde voorkom nie. Indien hoё tellings van ring voorkom sal dit aanvanklik en jaarliks behandel moet word as Marianna en Maridon geplant gaan word, anders raak bakteriese kanker, klein vrugte en swaminfeksies 'n probleem. 7 van 16

OU STAATMAKERS KAKAMAS MARIANNA Die ou staatmakers Kakamassaailing en Marianna sal altyd in aanvraag bly weens die feit dat hulle nie tantiemme dra nie, goeie vatpersentasie in die kwekery gee asook goeie wortelsisteme om uitstekende uitplant en oorlewing in die boord te verseker. Kakamassaailing op grond van ongeveer 20% slik en klei, waar geen beperkings soos nat, hoё ph en aalwurms voorkom nie sal so goed soos die beste ander onderstamme presteer en groeikrag is minder as die van ander onderstamme. Marianna weer is baie gevoelig vir ringaalwurm en waar dit saam met sandgronde en ook nattoestand of hoё ph voorkom, gaan bakteriese kanker en kleinvrugte die voorland wees. Andersins bly Marianna 'n goeie onderstam vir pruime. Maridon is 'n goeie keuse vir Simondium maar nie vir die kalkryke grond met ringaalwurm van die Klein Karoo nie. Marianna en Maridon is immuun teen knopwortelaalwurm. BETROKKENHEID VAN PRODUSENTE EN KWEKERS OM VOORDELIGE ONDERSTAMME BEDRYFSEFFEKTIEF TE MAAK Op die stadium is die maak van klonale onderstamme vir steenvrugte nog nie altyd ideaal nie. Om die mees geskikte onderstamme te lewer sal kwekers, produsente en bedrywe in nouer samewerking met mekaar moet beplan. Wat nodig is dat produsent hul kwekers vroegtydig sal verwittig van wat hulle beoog om te plant en dus betyds die nodige beplanning sal doen. Dat meer aandag gegee sal word aan die beste voortplantingstegnieke en omstandighede om klonale onderstamme suksesvol in die kwekery te vemeerder. Dat kwekers baie bedag daarop sal wees dat oppertunistiese swamme die jong boompies alreeds met afsny van plantdele kan binnedring en later in die boord tot uiting mag kom wanneer 'n kombinasie van strestoestande voorkom. Maak snitte glad en in die aktiefgroeinde tyd. Boompies moet goed afgehard wees en daar moet verseker word dat genoegsame reserwes opgebou het en nie gebruik is om nuwe groei te onderhou nie. Produsente moet ook besef dat snoeiwonde by jong bome 'n rol speel om siektes te verhoog as die geskikte omgewingstoestande, aalwurms en grondteksture meehelp om strestoestande te skep. Dat kwekers sal verseker dat wortelstelsel so ontwikkel is dat ook genoegsame fynwortels voorkom wanneer bome gelewer word en dat produsente swak boompies sal uithaal voor plant. Produsente moet seker maak dat die gevoelige fynwortels nie gedurende opberging, inlê of plant uitdroog en vrek nie en wortels doop in geskikte bakterium. Dat produsent versigtig sal wees om nie die jongboompies te oorbesproei nie, 'n probleem wat baie voorkom veral ook as boompies tussen ander bome of wingerd wat uitgehaal gaan word geplant is ('n praktyk wat nie aanbeveel kan word nie). Eintlik behoort geen boompies met uitplant te vrek as elkeen sy kant bring nie. 8 van 16

GUARDIAN EN GARNEM Evaluasie van ander onderstamme soos Guardian moet nog verder nagegaan word. Die onderstam se weerstand teen bakteriese siektes word in die literatuur voorgehou. Vruggrootte onder ringaalwurm toestande word tans ondersoek. Die onderstam blyk nie aangepas te wees in baie warm gebiede en hoё ph gronde nie maar meer inligting sal oor die volgende tweejaar beskikbaar te kom. Die selfde geld vir Garnem wat volgens voorlopige resultate goed presteer in kalkryke gronde maar meer inligting is nodig oor sy hantering van hoё getalle ringaalwurm te bepaal. GUARDIAN GARNEM APPELKOOSONDERSTAMME Wat appelkose betref bly Royalsaailing die enigste onderstam wat algeheel verenigbaar is met ons bostam kultivars. Gebruikmaking van Royal tussenstamme om die voordeel van potensiёle onderstamme soos wat vir perskes en pruime bespreek is, vir appelkose beskikbaar te stel, is aan die gang. DR. PIET STASSEN piet@stassen.co.za / 082 928 2470 ************************************************************************************************ DISSIPLINE IN DIE WERKSPLEK DISSIPLINÊRE OORTREDINGS IN VERBAND MET ALKOHOLIESE DRANK OF VERDOWINGSMIDDELS Dit is gewoonlik n ernstige dissiplinêre oortreding om op diens onder die invloed van drank of verdowingsmiddels te wees. Die erns van so n oortreding neem toe indien die werknemer n gevaarlike taak verrig terwyl hy/sy onder die invloed van drank of verdowingsmiddels is, of waar n voertuig van die Werkgewer in die loop van werkverrigting bestuur word. Ook kan die aard van die besigheid van die Werkgewer n relevante oorweging ten opsigte van die erns van die oortreding wees. In die lig van bostaande, is die van groot belang dat die Werkgewer n dissiplinêre kode moet hê wat werknemers uitdruklik verbied om drank of verdowingsmiddels op die perseel van die Werkgewer te bring. 9 van 16

In die geval waar n werknemer dan hierdie werksreël verontagsaam, kan n eerste oortreding van so n reël tot die ontslag van n werknemer lei. Dit is ook sterk aan te bevele dat die Werkgewer n werksplekreël moet hê wat ander werknemers verplig om die gebruik van drank en/of verdowingsmiddels in die werksplek (of gedurende normale werksure) deur n mede-werknemer, aan te meld. Indien n werknemer dan sou nalaat om sulke oortredings aan te meld, kan so n versuim in die lig van die Werkgewer se plig om n veilige werksplek te verseker tot streng dissiplinêre optrede lei. Die volgende beginsels t.o.v. die gebruik van alkoholiese drank en/of verdowingsmiddels is van toepassing: 1. Aanmelding vir diens terwyl aangetas: Die aanmelding vir diens terwyl onder die invloed van drank of dwelms is n ernstige oortreding wat by n eerste oortreding tot ontslag aanleiding kan gee. Die rede hiervoor is dat werknemers n plig het om sowel psigologies as fisies gereed te wees vir diens wanneer aangemeld word en so te bly terwyl hulle diens verrig. Werkgewers het ook n wettiese plig om geen persoon wat skyn onder die invloed van alkohol of verdowingsmiddels te wees, toe te laat om die werksplek binne te gaan of daarop aanwesig te wees nie. Die rede daarvoor is opvallend. n Benewelde persoon kan sowel sy/haar eie veiligheid asook die van ander werknemers en lede van die publiek in gevaarstel en vir die Werkgewer n ernstige verleentheid en skade veroorsaak. Met die oortreding geld die normale vereiste dat die reël duidelik moet wees, aan alle personeel gekommunikeer en konsekwent toegepas moet word. 2. Die besit van drank of verdowingsmiddels op die werksperseel; By die besit van die middels is dit belangrik dat die Werkgewer ten minste moet kan bewys dat die besitter of draer van n verbode middel bewus was van die bestaan daarvan in sy/haar sorg, beheer of aanhouding. Waar n werknemer met die Werkgewer se voertuig in die loop van sy/haar diens reis of werk verrig en in die besit van die verbode middels betrap word, sal hy/sy daarvoor in terms van die dissiplinêre kode en prosedure van die Werkgewer gestraf kan word. Hierdie oortreding is ernstig van aard en n eerste oortreding kan in gepaste omstandighede ontslag regverdig. Dit moet eger vasstaan dat die werknemer vooraf bewus gemaak is van sowel die verbod as die erns van die oortreding. 3. Die verkoop of verspreiding van die middles in die werksplek: Die verkoop of verspreiding van die dwelmmiddels in die werksplek verhoog die potensiaal van die moontlike algemene gebruik daarvan deur werkers terwyl hulle aan diens is. Die gebruik van die middels sal die oordeelsvermoë van werknemers wesenlik aantas wat moontlike beserings en ander ongewenste resultate tot gevolg kan hê. Weereens is dit duidelik dat die Werkgewer n duidelike reël 10 van 16

moet hê wat hierdie tipe gedrag in totaliteit verbied en dit duidelik stel dat n werknemer se dienste - met die eerste oortreding - summier beeindig kan word. 4. Gebruik van alkohol terwyl aan diens: Hierdie oortreding word normaalweg as n ernstige oortreding beskou en kan onder geen omstandighede toegelaat word nie. Weereens moet die aard van die werknemer se werk, en moontlike implikasies vir werksplekveiligheid in aanmerking geneem word wanneer dissiplinêre aksie teen n werknemer geneem word. Indien n persoon hom/haar aan hierdie optrede skuldig maak, behoort hy/sy onmiddellik opdrag gegee word om die werksplek te verlaat (d.w.s. opskorting van diens), en om n dissiplinêre verhoor by te woon. Wat betref n werknemer wie onder die invloed vir werk rapporteer of drank/verdowingsmiddels tydens werksure gebruik, wil ek graag die volgende opmerking maak: Gedurende enige dissiplinêre aksie wat voortspruit uit sodanige gedrag van n werknemer, is dit essensieel om n werknemer wie se onvermoë of onbekwaamheid uit alkohol of ander verslawing spruit, n redelike geleentheid te gun om advies, mediese ondersoek, berading en - indien nodig - behandeling te kry. Daarom is dit belangrik om tydens die formele dissiplinêre ondersoek n duidelik aanduiding van die betrokke werknemer te kry of hy/sy n verslawings- of afhanklikheidsprobleem het. Wat ookal die finale uitslag van hierdie ondersoek, moet die werknemer verkieslik n verklaring teken wat daarop dui dat hy/sy aangedui het of daar sodanige probleem bestaan aldan nie. Waar die werknemer versuim, nalaat of weier om die geleenthede wat aan hom/haar aangebied word vir rehabilitasie, te gebruik of die nodige samewerking gee nie, kan die werkgewer die dissiplinêre kode sonder meer toepas wat aanleiding kan gee tot die ontslag van die werknemer. In so n situasie kan getuienis van regstellende stappe of aanbiedinge daarvan deur die Werkgewer om die werknemer te help om te rehabiliteer, as verswarende omstandighede aangevoer word. In die geval waar n werknemer se toestand ten spyte van bystand nie verbeter nie, kan die Werkgewer die werknemer se ontslag op grond van ongeskiktheid oorweeg. Verslawing aan alkohol of verdowingsmiddels, as dit die werknemer se werkvermoë beïnvloed of sy/haar geskiktheid vir sy/haar pos aantas, bied voldoende regverdiging vir ontslag, maar slegs nadat toepaslike bystand vir rehabilitasie van die betrokke werknemer aangebied is. Dus, n aspek wat van kritiese belang vir die Werkgewer is, is die vraag of n werknemer wat ongeskik vir diens is, vanweë die misbruik van of verslawing aan alkholiese drank of verdowingsmiddels, weens wangedrag of eerder weens onvermoë afgedank moet word. Ten spyte van hierdie belangrike vraag bestaan daar geen allesomvattende reël binne die Suid-Afrikaanse arbeidsreg nie. n Algemene leidraad is dat misbruik van alkohol of verdowingsmiddels terwyl die werknemer op diens is, as wangedrag behandel moet word, terwyl verslawing aan sodanige middels eerder as onvermoë behandel moet word. Dr. Leon Bosman Selfoon: 083-414-5679 11 van 16

SAPO: ROLE AND FUNCTIONS SOUTH AFRICAN PLANT IMPROVEMENT ORGANISATION VISION To be the preferred fruit plant material provider in the country as they continually strive to be on top of a competitive industry. MISSION To develop a comprehensive range of virus-free plant material that can be supplied cost-effectively to the fruit industries in South Africa. The company pioneers variety development and the commercialization of new varieties in South Africa. OWNERSHIP SAPO Trust (SAPO) is owned by the 5 primary industry associations in the deciduous fruit industry. GOVERNANCE SAPO Trust is governed by a Board of Trustees appointed by the 5 primary industry associations of the deciduous fruit industry (one each) and a BEE representative, independent chairman and general manager of SAPO. More Trustees can be appointed by the Board of Trustees if needed. STRUCTURE & FUNCTIONS SAPO Trust is currently structured into five Business Units namely: Production: Responsible for establishing and maintenance of foundation and mother blocks, selecting, collecting and distribution of bud wood to clients, supplying of rootstocks and seeds and genetic and phytosanitary inspections of foundation and mother blocks as well as quality inspections of trees and vines ordered through SAPO at contracted nurseries. Nursery: Responsible for foundation nursery activities and propagation of evaluation and contracted trees and vines as well as limited commercial stone and pome fruit trees, vines and rootstocks, maintenance of foundation, bud wood parks and rootstock blocks Pathology and Registration: Responsible for quarantine and nucleus blocks, genetic and phytosanitary inspections, virus testing, virus elimination and clone registrations as well as development of new laboratory methods and techniques. Peter Dall at the inauguration of the new SAPO Head Office Product Development and Evaluation: Responsible for importation of rootstocks and scion plant material on behalf of fruit industries and other clients, intellectual property and contract management, variety listing, client relations, database and horticultural, storage and processing evaluation of varieties and rootstocks and co-operation with independent evaluators. Management: Responsible for overall operational management of SAPO, strategic planning, finances, human resources, public relations, workshop and outsource functions and services. 12 van 16

SPECIFIC UNDERTAKING SAPO Trust will: 1. Take responsibility for the phytosanitary and genetic upgrading (improvement) and quality of deciduous fruit and grape vine material. This includes: Disease management and identification, virus elimination and testing; Importation of rootstocks and scion plant material on behalf of fruit industries and clients through quarantine Establishment, management, maintenance testing and inspections of nucleus, foundation and mother blocks; The selection of the best propagation plant material needed; Confirmation of true-to-type and clone registrations; and Tree and Vine quality inspections at accredited nurseries according to industry norms and requirements. 2. Communicate in a transparent and comprehensive manner to inform stakeholders in and around the industry fully on all its activities and functions; 3. Be responsible for developing scientific plant improvement methods and techniques according to the latest available international best practice through SAPO s SANAS accredited laboratory; 4. elect, collect and distribute on order and availability the best available propagation plant material to deciduous fruit and grape vine nurseries; 5. Import, evaluate, maintain and supply plant material according to a specific order system and make rootstock material available for the pome, stone fruit and grape vine industries; 6. Utilization of special projects on behalf of beneficiaries. Currently projects are managed for the pome and stone fruit industry namely supplying rootstocks to nurseries and maintain pome and stone fruit rootstock mother blocks/hedge rows (clonal and other) as well as the importation and maintenance of flowering apple varieties; 7. Import new scion varieties for the different fruit industries, manage and supply such material to nurseries or end producers after the release from quarantine and establishment of SAPO resources namely nucleus, foundation and mother blocks; 8. Execute evaluation processes (including horticultural, storage and processing ability) on imported varieties and supply results to Evaluco on a voluntary and user pay basis for further independent processing; 9. Import and manage through quarantine new varieties on request or as per contract from Intellectual Property owners and licensees on a user pay basis and manage and supply such material in South Africa as prescribed by the owners and/or licensee in a transparent manner; 10. Maintain and manage intellectual property on behalf of different fruit industries and other local and international clients; 11. Propagate nursery trees and vines in any given cycle for plant improvement, evaluation and contracts that include: Nucleus, Foundation and mother block trees and vines; Phase 1, 2 and 3 evaluation trees and vines, including trees or vines for semi-commercial purposes in accordance with the prescriptions of the Department of Agriculture, Forestry and Fisheries (DAFF); Trees and Vines of all varieties not on the SA variety list; Trees and Vines for producers that appoint SAPO in writing as their preferred nursery ; Trees for IP owners and IP agents that appointed SAPO per contract as their preferred nursery; 12. Propagate commercial trees (not more than 4% stone and 4% pome fruit trees) and vines. Both 4% percentages are calculated as those of the total industry trees made in that category/annum. 13. Not market any commercial nursery activities; and 14. Execute Producers Associations and Culdevco s decisions regarding foundation -, mother blocks, bud wood parks/hedge rows and tree and vine orders. 13 van 16

Deciduous Fruit Tree Census Is it really so bad? The Canning Fruit Producers Organisation (CFPA) has often been blamed by the industry for the relatively low returns on the annual tree census. However, there are some producers that do not respond to posted tree census forms, e-mails, phone calls and SMS s, they are the culprits and to blame for this. One can only go so far in trying to convince farmers to respond. Maybe some of our farmers do not understand the consequences of an unreliable tree census. Accurate planning of infrastructure and logistics, negotiations with government, support to researchers, cross-checking of crop estimates all depend on a reliable tree census. Shame on the producers that do not understand that their negligence in supplying the industry with this information jeopardizes the competitiveness of the entire supply chain. The question can now rightfully be asked: Can we use this information if the annual return is only 70 to 75%. In order to answer this question it is necessary to understand how the database works: The database is dynamic. This means that if there is no return for a specific year, the existing tree census data in the database are carried over to the next year. The returns are based on the area that was in the database at the end of the previous census. Experience has shown that only approximately 20% of the area changes from year to year. Therefore of the tree census forms (approximately 25-30%) not returned one can assume that only 20% of this area have probably been pulled out or re-established. Therefore, although the returns are only 65-70% (based on area) the actual area represented in the tree census will most probably be more than 85%. Also, in terms of the number of farms, only a relatively small percentage (15%) did not return their tree census during the past three years. The 15% of farms only represent about 10% of the total area and, as mentioned earlier, of this area only approximately 20% would have changed anyway. OABS is therefore of the opinion that although it is an absolute shame that some of the deciduous fruit farmers do not cooperate with the annual tree census, it is not true that the information is so inaccurate that it can not be used. With 85% confidence in the area, it is possible to utilise this information for planning and management decisions. Previous analysis indicated that it seems that the dry and canned fruit farmers are the main culprits. Come on chaps please cooperate with the CFPA with the 2015 census. It is the right thing to do! Dr. Daan Louw Managing Director of Optimal Agricultural Business Systems (OABS) daan@oabs.co.za 14 van 16

NEWS FLASH! South African Fruit & Vegetable Canners Association (SAFVCA) Deciduous Fruit Processing Industry September 2015 South African Fruit & Vegetable Canners Export Council (SAFVCEC) Appointment of Chairperson for the South African Fruit & Vegetable Processing Industry Mr Nassos Martalas We are delighted to announce that Mr Nassos Martalas has been appointed as the incoming Chairperson for both the South African Fruit & Vegetable Canners Association (SAFVCA) and the South African Fruit & Vegetable Canners Export Council (SAFVCEC) for 2015/16 term. Mr Ron Hoskin of Denny Foods will provide support and fulfil the role as Vice-Chairperson for both entities. Nassos will replace Mr Gerhard Kotze (outgoing chairperson) who has stood down after serving two consecutive terms of office. We wish to extend our gratitude to Gerhard for his most valued contribution to the furtherance and enhancement of the industry. Nassos currently holds the position of Executive Director, Chief Operating Officer at Langeberg & Ashton Foods (L&AF), (a wholly owned subsidiary of Tiger Brands) and responsible for the largest deciduous fruit processing operation in South Africa. Nassos has over 30 years of service within the Tiger Brands Group. Undoubtedly, the association and the export council will benefit greatly from the indepth experience, knowledge, leadership and expertise that Nassos brings to the table. We thank Nassos and Ron for accepting these roles and wish them all the success for the forthcoming period. Jill Atwood-Palm General Manager SAFVCA/SAFVCEC 15 van 16

PITTE IN DIE BOS / FRUIT BITS USA Peach Crop The final delivery figure for 2015 will reach just over 335,600 short tons. This represents an 11,100 ton increase over the 2014 crop and amounts to a 2% increase over the industry s estimate. The 2015 canned peach pack is projected to be 12.25 million basic cases which represents a slight decline over the 2014 pack of 12.3 million cases (slightly lower case yields in 2015). The 2015 pack, when coupled with a very low carryover inventory position entering the 2015/16 marketing year, will result in a very tight supply position with no increase expected in ending inventories going into the 2016 crop. PEACH FUZZ BOOMSENSUS 2015 Die tyd het weer aangebreek vir die jaarlikse boomsensus opgawes deur die Sagtevrugtebedrywe. Die boomsensus inligting is vir die Bedrywe van kardinale belang vir beplanning en strategiese beleidsdoeleindes. Sal u asseblief vir ons die sensus so akkuraat moontlik invul en terugstuur. Alle inligting word streng vertroulik hanteer. Dankie vir u samewerking! WIEHAHN VICTOR, IPV GREEK APRICOT CROP It is estimated that 20,000 tonnes of apricots were processed this season to produce all final products, meaning canned apricots, frozen apricots and apricot juice. The total production volumes decreased by 50% in northern Greece compared with last year, 30% lower in the area of Korinthos and 40% lower in the area of Argolida. Greek canners bought apricots for EUR0.53-0.55 per kilo (farm gate price). Although some growers sold their fruit for prices as low as EUR0.30/kg, as they succumbed to such pressures given the prevailing atmosphere of insecurity and fear, but especially their need to cover their current expenses according to a report. FOODNEWS GREEK CANNED PEACH PRODUCTION The 2015 Greek canned peach production is expected to be 293,500 tonnes, which is 131,750 tonnes or 31% down from 2014. This year's extremely short production volume is mainly due to adverse weather conditions and not to a reduction in bearing acreage. Weather conditions did not help quality, thus yields were poor. It is possible that some contracts, especially for high-quality products, may not be covered due to poor quality of raw material. FOODNEWS 16 van 16