... مرغان معده پیش شناسي بافت تغييرات بررسي Veterinary Journal (Pajouhesh & Sazandegi) No 114 pp: 69-74 An investigation on histological changes of the Ross broiler s proventriculus at different ages By: Mobini, B., (Corresponding Author) Department of Anatomical Sciences, Faculty of Veterinary Medicine, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran. Received: 2015-12-15 Accepted: 2017-01-17 Email: Dr.mobini@iaushk.ac.ir As the proventriculus plays an important role in food digestion and there are differences in morphological and functional characteristics among different avian species, this study was carried out. A total of 54 female and males Ross broiler chicks at age 3, 7 days and then at weekly intervals until week 8 were used. The proventriculus were collected and fixed in 15% buffered formalin solution. Histologic sections of 5µm of thickness were obtained and they were stained routinely with hematoxylin-eosin and special stainings: Alcian blue, Orcein, Masson s trichrome, PAS and Gomori s method for reticular fibers. The results showed that by age increasing, the height of mucosal folds (particularly anastomoses), lymphatic aggregations, the number and frequency of superficial mucosal glands, the size and number of deep mucosal glands, thickness of muscularis mucosa, tunica muscularis (particularly inner circular) and serosa (particularly adipose tissue) were also increased. The shape of the deep glands was varied but polygonal, elliptical and triangular structures more prominent. The duct branching of these glands were increased with age. There was not a significant histological difference between male and female chickens. Our observations on the general histological structures of proventriculus were similar to native chickens stated in literature, but there were also some differences. The muscularis mucosa is thick and continuous. The deep glands are compound tubular and located in the lamina propria. Lymphatic aggregations are present within the connective tissue between the compound glands, and beneath their central unique ducts. Key words: Adenomere, Broiler chickens, Microscopic structure, Proventriculus, Ross مقدمه متفاوت قسمت دو به پرندگان معده فيزيولوژيکي و مورفولوژيکي نظر از و است غدهاي معده یا معده پيش اول قسمت ميشود. تقسيم مشخص پرندگان معده )18(. میباشد سنگدان است ماهيچهاي که دوم قسمت تفاوتهاي دارند يکديگر با زيادي عملکردي و مورفولوژيکي تفاوتهاي است خاص محل و اقليم به مختلف سازشهاي نتيجه مورفولوژيکي حضور هورموني عوامل اثر است ممکن عملکردي تفاوتهاي حاليکه عمدتا ولي باشد سن و جنس بدن اندازه فيزيولوژيک حالتهاي انگلها مختلف زمانهاي که میباشد غذا نوع و مقدار به دسترسي ميزان اثر شناخت اينکه و بدن معده پيش اهميت به نظر 14(. )12 ميکند تغيير طبيعي ساختار اساس بر پاتولوژيک ضايعات و بيماريها کليه تشخيص و ساختار شدن مشخص جهت مي گردد مالحظه و سنجيده سالم بافت محققين توسط مختلفي بافتشناسی مطالعات اندام این بافتي دقيق چيزخوار همه گوشتخوار پرندگان )1( بومي مرغان مانند مختلف پرندگان )17( جغد )15( شترمرغ )14( پرستو )11( گنجشک )8( گياهخوار و )2 پرندگان ساير و )22( بلچين )20( سفيد لگهورن )18( کبک ديگر طرف از است. گرفته صورت غده اين روي بر 18(. 12 7 6 5 غذايي مواد شيميايي هضم که معده پيش ساختار علمي و دقيق مطالعه ساير و نيوکاسل مانند بيماريهايي تشخيص ميتواند است دخيل اندام اين بخصوص را گوارش لوله هموراژيک ضايعات که بيماريها مبناي مي تواند آگاهي و شناخت )4(. باشد کننده کمک مينمايند ايجاد ضريب افزايش جهت جديد راههاي ابداع و شناخت زمينه تحقيقاتي جيره نوين روش هاي ابداع مصرف حجم کاهش غذايي مواد جذب و هضم باشد. توليدات افزايش جهت نهايتا و نويسي مرغان معده پیش بافتشناسي زمينه مطالعهاي تاکنون که آنجا از و مرغ گوشت توليد جهت کشور مرغداريهاي اکثر که راس گوشتي انجام به رشد مختلف سنين بويژه ميشود استفاده بازار به عرضه پیش ميکروسکوپي ساختار تعیین هدف با تحقيق این لذا است نرسيده ميآيد بوجود اندام اين سن افزايش با که احتمالي بافتي تغييرات و معده رسید. انجام به روشها و مواد جفت 27 معده پیش روي بر پرورش دوره يک طي تحقيق اين 3 سنین شامل سنی گروه 9 روي و سالم ماده و نر راس گوشتي مرغ گرفت. انجام هفته( )8 کشتار سن تا هفته يک بفاصله و روزه 7 روزه ذبح از پس گرفت. قرار استفاده مورد پرنده جفت 3 سنی گروه هر 70
1396 بهار دامپزشكی نشريه 114 شماره ساير از معده پیش گوارشي کانال نمودن خارج و گروه هر پرندگان فرمالين ساعت 48 تا 24 مدت به پايدارسازي جهت و جدا قسمتها نمونهها از بافتي متداول روشهاي مطابق )16(. گرفتند قرار صد 15 بافر آنها از حاصل ميكروني 5 برشهاي روي بر و تهيه پارافيني قالبهاي ماسون اورسئين بلو آلسين هماتوکسيلين-ائوزين آميزيرهاي رنگ رتيکولر رشتههاي مخصوص گوموري و شیف اسید پریودیک تريکروم بافتشناسي مطالعات شده رنگ برشهاي روي بر )10(. گرفت صورت با الزم فتوميکروگرافهاي گرفت. انجام نوري ميکروسکوپ از استفاده با شرکت از FSSC- DC50AP مدل )ويدئو ويديوميکروسکوپ از استفاده ضريب با تجهيز( آران شرکت ساخت HARRISON ميکروسکوپ و سوني شد. تهيه 2/73 بزرگنمايي نتایج مورد جنسهاي و سنين همه راس گوشتي مرغان معده پیش بافتي طبقه 4 از توخالي اندامهاي ديگر همانند بافتشناسي نظر از مطالعه 1A(. )شکل است شده تشکيل ذيل مخاطي طبقه بر که بود ساده استوانهاي پوششي بافت با مخاطي چينهاي داراي گردید مشاهده پارين الیه سطحي غدد از شده ترشح موکوس آن روي آبي برنگ بلو آلسين مانند موکوس اختصاصي آميزيهاي رنگ بنابراين داد نشان مثبت واکنش شيف اسيد پريوديک رنگآميزي و 1B( )شکل سن افزايش با ولي کم روزگي 3 سن چينها طول و تعداد 1C(. )شکل آنها بين همدهاني و چينها انشعابات طرفي از است. يافته افزايش پرنده پارين الیه 1C(. 1 و B )شکلهای بود شده بيشتر حيوان سن افزايش با 1D( )شکل االستيک رشته سه هر از و بوده سست پیوندی بافت نوع از 2B( )شکل خوني رگهاي 2B( )شکل رتيکولر و ۲A( )شکل کالژن است شده تشکيل عمقي غدد و 1C( و 1B 1A )شکلهای سطحي غدد از و بوده ساده لولهاي نوع از که سطحي غدد 2B(. و ۲A 1A )شکلهای بالفاصله شدهاند تشکيل روشن سيتوپالسم با ساده استوانهاي سلولهاي چينها قاعده آنها مجاري و گرفتهاند قرار مخاطي چينهاي زير 2B(. و 1C 1B 1A )شکلهای است شده باز اندام داخلي فضاي بداخل سن افزايش با آنها از شده ترشح موکوس و غدد اين فراواني و تعداد غدد باالي دقیقا و غدد اين زير بالفاصله است. یافته افزايش پرنده لنفوسيتهاي و منتشر لنفاوي تشکيالت و تجمعات بر عالوه پارين عمقي االستيک رشتههاي از متراکمي و وسيع دستجات 1( B )شکل فراوان پیوندی بافت شبيه را پارين از قسمت اين که دارد وجود رتيکولر و کالژن سن افزايش با 2B(. و 2A 1D )شکلهای است نموده نامنظم سخت اين لنفاوي تجمعات نيز و پیوندی رشتههاي وسعت و ضخامت پرنده از و فراوان بزرگ بسيار که آدنومرها یا عمقي غدد شد. افزوده مرتبا ناحيه نامنظم گرد بيضي وجهي چند مختلف اشکال به بوده لولهاي مرکب نوع چند آنها غالب شکل که شده ديده متفاوت اندازههاي و مثلثي و گالبي سلولهاي 2B(. و 2A 1D 1A )شکلهای بود مثلثي و بيضي وجهي نموده ايجاد را ترشحي واحدهاي يا لولهها آدنومرها دهنده تشکيل مکعبي اند گرفته قرار مرکزي مجراي يک اطراف جه 360 آرایش با که غدد کننده( جمع يا )اصلي مرکزي مجراي 2B(. و 2A 1D )شکلهای پرنده سن افزايش با که بوده ساده استوانهاي پوششي بافت داراي عمقي مشاهده آن مطبق شبه استوانهاي به شدن تبديل جهت تمايلي پیوندی بافت سلولهاي از متشکل کپسولي عمقي غدد اطراف شد. رتيکولر و کالژن االستيک رشتههای از ظريف تيغههاي و خوني رگهای معده پیش مخاطي ماهيچه الیه 2B(. و 2A 1D )شکلهای دارد وجود و ضخيم نسبتا طولي اليه يک که صاف عضالت از راس گوشتي مرغان 2D(. و 2C 2A 1A )شکلهای است شده تشکيل اند گرفته قرار ممتد زيرمخاطي طبقه پیوندی بافت از و نازک بسيار راس مرغان معده پیش طبقه این )شامل پیوندی بافت سلولهاي طبقه اين است. شده تشکيل سست پیوندی بافت رشته سه هر و خوني رگهای...( و ماکرفاژ فیبروبالست اين گردید. مشاهده کم بسيار ميزان به رتیکولر( و االستیک )کالژن نگرديد مشاهده پرنده سن افزايش با توجهي قابل بافتي تغييرات طبقه.)2D و 2C 2A 1A )شکلهای ماهيچهاي طبقه و ضخيم داخلی حلقوي اليه دو که صاف عضالت از طبقه این تمام 1A A2 )شکلهای بود شده تشکيل اند گرفته قرار نازک خارجی طولي )شکل آروباخ یا ماهيچهاي عصبي شبکه نيز اليه دو اين بين 2D(. و 2C افزايش با گرديد. مشاهده پیوندي بافت رشتههاي کمي بسيار مقادير و 2C( بود یافته افزايش داخلی حلقوي اليه بويژه اليه اين ضخامت پرنده سن 2D(. و 2C )شکلهای سروزي طبقه فیبروبالست )چربی سلولها شامل سست پیوندی بافت از طبقه این و اعصاب خوني رگهاي پیوندي بافت رشتههاي همه و...( و ماکروفاژ 1A(. )شکل است شده تشکيل مزوتليوم و 2C( )شکل عصبي گانگليونهاي با ولي نشد مشاهده روزگي 3 سن طبقه اين چربي بافت و سلولها رگهاي چربي بافت ميزان و شده ظاهر چربي بافت بتيج سن افزايش افزایش بسيار طبقه اين رتيکولر و االستيک کالژن رشتههاي و خوني 2D(. و 2C )شکلهای بود یافته بافتي تغييرات ماده و نر جنس معده پیش بافتي ساختار مقايسه با تفاوت تنها نگرديد. مشاهده مختلف سنين آنها بین مالحظهاي قابل پیش سروزي طبقه چربي بافت و سلولها بودن بيشتر توجه قابل بافتي نرها به نسبت 2D( )شکل بعد به روزگي 28 سن از ماده جنسهاي معده 2C(. )شکل بود بحث مرغان همانند سنين همه راس گوشتي مرغان معده پیش مخاط )18 12 6 5 2( پرندگان ساير و )17( جغد )3( شترمرغ )1( بومي روزگي 3 سن چينها ارتفاع و تعداد که بود مخاطي چينهاي داراي گونههاي نيز قبال يافته اين که یافتهاند افزايش سن افزايش با ولي کم معده پیش چينها آرايش و شکل )1(. است شده گزارش پرندگان ديگر 71
... مرغان معده پیش شناسي بافت تغييرات بررسي )11 آناستوموتيک و )5( منشعب بيشتر ولی بود متغير راس گوشتي مرغان چينهاي ارتفاع مرغان سن افزايش با تحقيق اين شدند. مشاهده 17( است. نشده گزارش تاکنون مورد اين که شد افزوده نیز مخاطي پرندگان جنس دو هر و سنين همه مخاطي چينهاي پوششي بافت )18( ساده مکعبي که پرندگان از برخي خالف بر تحقيق اين مطالعه مورد ديگر پرندگان همانند 17( )12 شده گزارش استوانهاي تا مکعبي يا و موکوس سلولها اين رأسي سطوح روي بر 6(. 5 )1 بود ساده استوانهاي رنگآميزيهاي بنابراين گرفته قرار پارين سطحي غدد از مترشحه که داد نشان مثبت واکنش پاس و بلو آلسين جمله از موسين اختصاصي معده پیش پارين )1(. است شده گزارش نیز بومی مرغان قبال يافته اين پیوندی بافت از شده مطالعه پرندگان ساير همانند تحقيق اين مرغان يا سطحي مخاطي غدد 17( 11 )5 خوني رگهای از که بوده سست مرکب يا عمقي مخاطي غدد 17( 6 5 3 2 )1 موکوسي کريپتهاي )17( کالژن رشتههاي و 6( 5 2 )1 لنفاوي تجمعات و تشکيالت 6( )2 است. شده تشکيل رتيکولر و االستيک 2 )1 پرندگان اکثر همانند راس گوشتي مرغان پارين سطحي غدد چينها قاعده و بوده موکوس کننده ترشح و ساده لولهاي 17( 12 5 منشعب ساده لولهاي شترمرغ که است حالي اين )5(. شدهاند باز بافت شبيه ساده استوانهاي سلولهاي از غدد اين )3(. است شده گزارش پرندگان از برخي 17(. )5 شدهاند تشکيل معده پیش سطحي پوششي جايگاه )1(. است شده گزارش استوانهاي تا 2( )1 مکعبي سلولها اين بطوريکه است متفاوت پرندگان مختلف گونههاي معده پیش غدد اين مرکب غدد مجاري بين برخي و )21( مخاط لومني سطح برخي )9(. است شده گزارش معده پیش هستند غددي لوبهاي سازنده که پارين عمقي غدد قسمت که مطالعه مورد جنسهاي و سنين همه راس گوشتي مرغان مرکب نوع از 17( 13 12 5 )2 نموده اشغال را معده پیش ديواره اعظم را غدد اين جايگاه محققين از برخي 21(. 13 11 6 )5 بودند لولهاي لولهاي تا )1( آلوئولي لولهاي آنرا نوع و 19( 17 5 2 )1 مخاط زير اليه مختلف اشکال به تحقيق اين غدد اين )17(. نمودهاند گزارش منشعب وجهي چند غالبيت با مثلثي و گالبي نامنظم گرد بيضي وجهي چند اين ديگر پرندگان شدند. مشاهده متفاوت اندازههاي مثلثي و بيضي مخروطي )8( وجهي چند يا و استوانهاي بيضي )19( از يا بيضي غدد 21(. )5 است بوده شکل گالبي يا گرفتهاند قرار اليه يک )1( هستند زياد و بزرگ بسيار که غدد اين 17 7 6 )5 شدهاند تشکيل ائوزينوفيلي مکعبي سلولهاي از و )6( )11(. نمودهاند گزارش وجهي چند محققين برخي را سلولها اين 19(. گوشتي مرغان معده پیش مرکب غدد دهنده تشکيل مکعبي سلولهاي اطراف جه 360 بشکل ترشحي واحدهاي يا لولهها اغلب راس ميشوند باز معده پیش داخلي سطح به که غده جمعکننده مرکزي مجراي 6 5 )1 ميباشد محققين ساير نتايج مشابه نظر اين از که يافتهاند آرايش مختلف مقاطع سلولها اين از متشکل ترشحي واحدهاي يا لولهها 9(. مثلثي وجهي چند مختلف اشکال به راس گوشتي مرغان معده پیش بافتي اشاره آنها مثلثي شکل به تنها قبلي مطالعات شدندکه مشاهده طولي و )6(. است شده بافت تحقيق اين آدنومرها داخل ترشحي لوله هر اطراف رتيکولر و االستيک کالژن رشته سه هر از متشکل نازکي و ظريف پیوندی اين بر عالوه )5(. دارد مطابقت قبلي يافتههاي با که گرديد مشاهده از متشکل و پیوندی بافت از نازک نسبتا کپسولي نيز آدنومر هر اطراف ماهيچه عضله و خوني رگهای االستيک و رتيکولر کالژن رشتههاي االستيک رشتههاي بويژه و کپسول اين 11(. 6 )5 شد مشاهده مخاطي رد )22(. ميکند جلوگيري غده لوبولهاي خوابيدن رويهم و کوالپس از استوانهاي آدنومر هر جمعکننده مرکزي مجراي پوششي بافت تحقيق اين تغيير حال مطبق استوانهاي تا باالتر سنين که گرديد مشاهده ساده 11( و )5 ساده مکعبي تا استوانهاي پرندگان برخي بافت اين است. 17(. و )6 است شده گزارش ساده استوانهاي تنها برخي عدد 56 مرغ معده پیش آدنومرهاي مجاري دهانه تعداد حاليکه رد )15(. است شده گزارش دهانه 700 آنها تعداد شترمرغ ميباشد رتيکولر و االستيک کالژن رشتههاي بر عالوه آدنومرها زير پیوندی بافت سن افزايش با که 6( )5 گرديد مشاهده پراکنده و منتشر لنفاوي تجمعات داخل نيز و آدنومرها بين طرفي از است. یافته افزايش آنها مقدار مرکزي مجراي زير و شده زياد پرنده سن افزايش با تجمعات اين آنها است. نشده گزارش پرندگان تاکنون که شدند ديده غدد مربوط مجاري و انشعابات آدنومرها اندازه و تعداد پرنده سن افزايش با اليه )1(. است بومي مرغان مشابه نظر اين از که يافته افزايش آنها به يک از ديگر پرندگان همانند تحقيق اين معده پیش مخاطي ماهيچه 9(. 6 )5 است شده تشکيل صاف عضله ضخيم نسبتا پيوسته و طولي اليه است شده گزارش اليه دو يا و 2( و )1 ناپيوسته اليه اين ديگر پرندگان غده عمقي غدد بين مخاطي ماهيچه از دستجاتي راس مرغان )17(. )17(. است جغد و )3( شترمرغ مشابه نظر اين از که کرده نفوذ همه و سنين همه راس مرغان معده پیش زيرمخاطي طبقه کالژن رشته سه هر داراي و نازک بسيار سست پیوندی بافت از جنسها )6(. نگردید مشاهده نقاط برخي که )12( بود رتيکولر و االستيک بر تحقيق اين )17(. است شده گزارش ضخيم مخاط زير جغد ديگر پرندگان و )8( گوشتخوار )19( ميوهخوار پرندگان از برخي خالف نازک داليل مهمترين از يکي نگرديد. مشاهده زيادي خوني رگهای )5( مخاطی-عضالنی لوله يک پرندگان معده چون که است آن اليه اين بودن بافت رشتههاي و ماهيچهاي مخاطی طبقات لذا 12( )6 است االستيکي اطراف مخاطي چينهاي زير پارين موجود االستيک بويژه همبندي مخاط زير ولي است شده ضخيم و يافته رشد بسيار سروزي اليه و آدنومرها بسيار دارد وجود اليهها ساير آنچه مانند سخت بافتهاي نداشتن بدليل 12(. و )6 ميشود ديده ظريف و نازک که صاف عضالت از تحقیق این مرغان معده پیش ماهيچهاي طبقه که شده تشکيل گرفتهاند قرار خارجی طولي و داخلی حلقوي اليه دو آنرا برخي که است حالي اين 17(. و )12 ميباشد پرندگان ساير مشابه خارجی و حلقوي مياني طولي داخلي شکل به اليه 3 برخي )7( اليه 3 نمودهاند گزارش مختصر رشد داراي و نازک آنرا برخي 5( 2 )1 طولي اليه از بيشتر و زياد بسيار داخلی حلقوي اليه ضخامت تحقيق اين )6(. ايندو بين )17(. دارد همخواني دیگر محققين نتایج با که بود خارجی طولي 12 )5 گرديد مشاهده خوني رگهای و ماهيچهاي عصبي شبکه نيز اليه 72
1396 بهار دامپزشكی نشريه 114 شماره 11- Klem, J. R. D., C. R. Brancato and J. F. Catalano. 1992. Gross morphology and general histology of the esophagus, ingluvies and proventriculus of the House Sparrow (Passer domesticus). Proceedings of the Pennsylvania Academy of Science. Pennsylvania, USA. Volume 56, pp. 141-146. 12- McLelland, J. 1979. Digestive system. pp. 637, In: J. J. Baumel, A. S. King, A. M. Lucas, J. E. Breazile and H. E. Evans (ed.), Nomina Anatomica Avium. Academic Press, London. 13- Mobini, B. 2015. General Veterinary Histology. 1st ed. pp. 52. Shahrekord Islamic Azad University, Shahrekord, Iran. 14- Piersma, T., A. Koolhaas and A. Dekinga. 1993. Interactions between stomach structure and diet choie in Shorebirds. Ornithological Advances 110: 552-564. 15- Porcescu, G. S. 2007. Comparative morphology of the digestive tract of the Black African ostrich, hen and turkey. National Council for Acreditation and Attestaion (NCAA). PhD thesis. Kishinev, Russia. 16- Rezaian, M., A. Sodagar Amiri, M. Ebrahim Akbari and F. Ebrahimpoor. 2007. Modification of fixation in preparing avian tissues. Veterinary Journal (Pajouhesh & Sazandegi) 74: 2-8. 17- Rocha, D. O. S. and M. A. I. De Lima. 1998. Histological aspects of the stomach of burrowing owl (Speotyto cunicularia). Revista chilena de anatomía 16 (2): 191-197. 18- Rossi, J. R., S. M. Baraldi-Artoni, D. Oliveria, C. D. Cruz, V. S. Frano and A. Sagula. 2005. Morphology of glandular stomach (Ventriculus glandularis) and muscular stomach (Ventriculus muscularis) of the partriged Rhynchotus rufescens. Ciência Rural 35: 6, 1319-1324. 19- Singh, S. P. 1973. Morpho-histological observations on the proventriculus in some birds viz., Ploceus phiipplnus, Upupa epops; Megalaima haemacephala and Cinnyris asiatica. Zoologischer Anzeiger 191: 45-50. 20- Thomson-Dale, S. 1999. Histogensis of the proventricular summucosal gland of the chick as revealed by light and electron microscopy. Ohio Journal of Science 69 (2): 74-84. 21- Vial, J. D., J. Garrido, M. Dabike and F. Koenig. 1997. Muscle protenins and the changes in shape of avian oxynticopeptic cells in relation to secretion. Anatomical Record 194: 293-310. 22- Yamamoto, Y., R. Kubota, Y. Atojim and S. Yoshitaka. 1996. Structure of the perilobular sheath of the deep proventricular gland of the chicken: presence and possible role of my ofibroblasts. Cell and Tissue Research 285 (1): 109-117. سن افزايش اثر که اندام این غدد و عضالت ساختاري تفاوتهاي 17(. يکديگر با پرندگان غذايي متفاوت رژيمهاي بعلت است ممکن شده ایجاد.)19 12( باشد رگهاي پیوندی بافت از که بوده پرندگان ساير مشابه سروزي طبقه )1 چربي بافت سروزي شبکه عصبي گانگليونهاي و اعصاب زياد خوني 5(. 2 )1 است شده تشکيل مزوتليوم و 17( 5 راس گوشتي مرغان پیشمعده عمقي غدد بودن سطحیتر به توجه با رد پیشمعده که نمود نتیجهگیری چنین میتوان بومي مرغان به نسبت میزان بر سن افزایش با که است بومي مرغان از فعالتر راس گوشتي مرغان میشود. افزوده فعالیت این استفاده مورد منابع 1- Azad, A. 1995. Histomorphological study of proventriculus and ventriculus of native chickens (Gallus domesticus) at different ages of growth. D.V.M. thesis. Shahid Chamran University. Ahvaz, Iran. 2- Banks, W. J. 1996. Histologia veterinary aplicada. 2nd ed. pp. 629. Manual Moderno, México. 3- Bezuidenhout, A. J. and G. Van Aswegen. 1990. A light microscopic and immunocytochemical study of the grastrointestinal tract of the ostrich (Struthio camelus L.). Onderstepoort Journal of Veterinary Research 57 (1): 37-48. 4- Bozorgmehri fard, M. H., R. Morshed and H. Hosseini. 1995. Poultry diseases. 1st ed. pp. 277, 607. Kosar Agricultural Investment Co, Iran. 5- Catroxo, M. H. B., M. A. I. Lima and C. E. M. P. D. M. Cappellaro. 1997. Histological aspects of the stomach (proventriculus and gizzard) of the Red- capped cardinal (Paroaria gularis gularis). Revista chilena de anatomia 15 (1): 19-27. 6- Chikilian, M. and N. B. DE Speroni. 1996. Comparative study of digestive system of three species of tinamou. I. Crypturellus tataupa, Nothoprocta cinerascens, and Nothura maculosa (Aves: Tinamidae). Journal of Morphology 228: 77-88. 7- Dellmann, H. D. and J. Eurell. 1998. Textbook of veterinary histology. 5th ed. Lippincott Williams & Wilkins, Baltimore. 8- Jain, D. K. 1996. Histomorphology and proteolytic activity in the gastric apparatus of frugivoros, carnivoros and omnivorous species of birds. Acta Biologica Academiae Scientiarum Hungaricae 27: 135-45. 9- Junqueira, L. C. and J. Camerio. 2003. Basic Histology. 10th ed. McGraw-Hill Co, USA. 10- Kiernan, J. A. 2008. Histological and Histochemical Methods: Theory and Practice. 4th ed. pp. 144-164. Scion, Bloxham. 73
بررسي تغييرات بافت شناسي پیش معده مرغان... شکل 1- ساختار بافتی پیش معده مرغان گوشتی راس. A( طبقه مخاطی شامل چینهای مخاطی )Mf( غدد سطحی )sg( غدد عمقی )A( پارین )lp( و ماهیچه مخاطی )lm( طبقه زیرمخاطی )سر فلش( طبقه ماهیچه ای شامل الیه حلقوی داخلی )Ic( و طولي خارجی )Ol( و طبقه سروزی )فلش( لومن )L( رنگآمیزی هماتوکسیلین ائوزین 40 B( واکنش مثبت غدد سطحی پارین )سر فلشها( رنگآمیزی آلسین بلو بزرگنمایی 100 رشته-هاي بافت همبندی زير اين غدد وجود دارد )فلش(. C( واکنش مثبت این غدد رنگآمیزی پاس )سر فلشها( بزرگنمایی 400 D( حضور رشتههای االستیک )فلشها( پارین زیر چینهای مخاطی و اطراف غدد سطحی و عمقی مجرای اصلی آدنومرها )cd( رنگآمیزی اورسئین.40 شکل 2- ساختارهای بافتی موجود پیش معده مرغان گوشتی راس. A( رشتههای کالژن )فلشها( پارین و اطراف غدد عمقی )A( مجرای اصلی آدنومرها )cd( ماهیچه مخاطی )lm( طبقه زیرمخاطی )سر فلش( طبقه ماهیچهای شامل الیه حلقوی داخلی )Ic( و طولي خارجی )Ol( رنگآمیزی ماسون تری کروم 40 B( رشتههای رتیکولر )فلشها( پارین زیر چینهای مخاطی )Mf( و اطراف غدد سطحی )sg( و عمقی )A( مجرای اصلی آدنومرها )cd( لومن )L( بافت پوششی )سر فلش( رنگآمیزی گوموری 40. C( طبقه سروزی )Ts( از بافت همبند سست حاوی سلولهای چربی )ad( فیبروبالست )سر فلش( رگهای خونی )G( گانگلیون عصبی پاراسمپاتیکی )v( شبکه عصبي ماهيچهاي یا آروباخ )فلش( بين دو اليه حلقوي داخلی و طولي خارجی طبقه ماهيچهاي دیده میشود رنگآمیزی هماتوکسیلین ائوزین 100 D( افزایش میزان بافت چربی )ad( طبقه سروزی )Ts( با افزايش سن رنگآمیزی هماتوکسیلین ائوزین 100. 74