مقاله پژوهشی فصلنامە بیماريهاي پستان ایران سال دوم شماره سوم و چهارم پاییز و زمستان 88 بررسی ارتباط بین وگیرندههاي هورمونی سرطان پستان *مجید مقدسزاده: عضو هیي ت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز علیرضا نیکانفر: دانشیار انکولوژي دانشگاه علوم پزشکی تبریز- مرکز تحقیقات هماتولوژي و مدیکال اونکولوژي بیمارستان شهید قاضی محمد رضا همتی: استادیار پاتولوژي دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز مسعود مقدسزاده: مربی ایمونولوژي مو سسە تحقیقات واکسن و سرم سازي رازي منطقه شمال غرب کشور چکیده مقدمه: سرطان پستان شایعترین بدخیمی زنان دنیا با بیش از یک میلیون مورد جدید سال میباشد. رشد سرطان پستان انسان اغلب با هورمونهاي استروي یدي نظیر استروژن و فاکتورهاي رشد پپتیدي تنظیم میشود که با گیرندههاي فاکتور رشد اپیمی یک و دو همکنشی دارند. سطح گیرندههاي هورمونی بافت طبیعی پستان پایین است ولی دوسوم موارد سرطان پستان سطح این گیرندهها بالاتر میباشد. روش بررسی: این مطالعه ما به بررسی 237 بیمار مبتلا به سرطان پستان که بین سالهاي 1388-1382 به کلینیک انکولوژي دانشگاه علوم پزشکی تبریز مراجعه کرده بودند پرداختیم. اطلاعات مربوط به متغیرها از طریق پرسشنامه جمعآوري گردید. دادههاي بهدست آمده با استفاده از نرمافزار آماري SPSS 16 و آزمونهاي آماري مناسب آنالیز شدند. یافتهها: از مجموع 237 بیمار (50/6 صد) از بیماران گیرندة استروژنی 48/9 صد گیرندة پروژسترونی و 37/1 صد بودند. بیشترین صد (51/6 صد) گروه سنی بالاي 60 سال و کمترین آن (25 صد) گروه سنی 31-40 سال بود. بیشترین صد گیرندة هورمون (71 صد) گروه سنی بالاي 60 سال و کمترین آن (50 صد) گروه سنی زیر 30 سال بود. 35/5 صد از بیمارانی که سنین قبل از یاي سگی قرار داشتند بودند حالیکه این رقم مورد گیرندة هورمونی HR 64 صد بود. افراد با گیري گره لنفی صد و HR به ترتیب 35/4 صد و 65/4 صد بود حالیکه افراد بدون گیري گره لنفی 39 صد و 61/9 صد صد بودن مربوط به stage I و HR مربوط به stage IV بود. بود. بیشترین نتیجهگیري: اطلاعات بهدستآمده گویاي یک ارتباط معکوس میان میزان بیان فاکتور رشد اپیمی دو و رسپتورهاي هورمونی نمونههاي سرطان پستان میباشد. بهعنوان مثال 40-55 صد نمونهها با بیان فاکتور رشد اپیمی دو فاقد رسپتور هورمونی بودند. هم حضور رستپور هورمونی و هم بیان ژن واژههاي کلیدي: سرطان پستان گیرندههاي هورمونی سرطان پستان بهعنوان فاکتورهاي پیشآگهیکنندة مهمی شناخته شدهاند. *نشانی نویسندة پاسخگو: تبریز خیابان ابوریحان منظریه سلیمان خاطر دانشکدة پزشکی مجید مقدسزاده تلفن: 09144141359 نشانی الکترونیک: m_moghadaszadeh@hotmail.com
و 4 بررسی ارتباط بین وگیرندههاي... فصلنامە بیماريهاي پستان ایران مقدمه سرطان پستان شایعترین بدخیمی دنیا زنان با بیش از یک میلیون مورد جدید سال میباشد رشد سرطان انسان اغلب با هورمونهاي استروي یدي نظیر استروژن و فاکتورهاي رشد پپتیدي تنظیم میشود که با گیرندههاي فاکتور رشد اپیمی یک و دو همکنشی دارند[ 1 ]. اطلاعات بهدست آمده گویاي یک ارتباط معکوس بین میزان بیان فاکتور رشد اپیمی دو و رسپتورهاي هورمونی نمونههاي سرطان پستان میباشد[ 2 ]. رشد سرطان پستان اغلب با هورمونهاي استروي یدي زنانه تنظیم میشود. به این دلیل تعیین غلظت سلولی گیرندة استروژنی و پروژسترونی ER) و (PR این تومور براي مشخص کردن بیمارانی که پیشآگهی بهتري دارند و همچنین براي آنهایی که امکان بهرهمندي از مان ضد هورمونی را دارند انجام میشود[ 3 ]. بهدلیل اینکه تظاهر PR توسط استروژن تنظیم میشود اکثر کارسینومهایی که PR هستند ER نیز میباشند[.[5 سطوح گیرندههاي هورمونی بافت طبیعی پستان پایین است ولی دوسوم موارد سرطان پستان سطح این گیرندهها بالاتر میباشد[ 6 ]. آن عده از سرطانهاي پستان که بعد از یاي سگی بروز پیدا میکنند میزان بودن ER و PR بیشتر از تومورهایی است که قبل از یاي سگی بروز پیدا میکنند[ 4 ]. همچنین غلظت گیرندههاي استروژنی سرطان پستان بیمارانی که یاي سه نشدهاند کمتر از آنهایی است که یاي سه شدهاند[ 5 ]. بهنظر میرسد که سرطان پستان زنان جوان نسبت به زنان مسنتر تا حدودي بدخیمتر باشد این موضوع شاید به این علت باشد که تومورهایی که ER هستند زنان جوان کمتر دیده میشوند[ 7 ]. مقالات و طرحهایی مورد وضعیت و گیرندههاي هورمونی سرطان پستان دنیا وجود دارد. تحقیق حاضر مبنی بر ارتباط بین و گیرندههاي هورمونی است که بهطور دقیق به بررسی ارتباط این دو فاکتور مو ثر پیشآگهی پرداخته است تا تعیین شود که عامل مو ثر مستقل است یا وابسته. با توجه به اینکه چنین مطالعهاي مورد بیماران منطقە ما صورت نگرفته است لذا بر آن شدیم تا با نظر 8 داشتن جدید بودن موضوع مطالعهاي را مورد بیماران مبتلا به سرطان پستان مراجعهکننده به کلینیک انکولوژي دانشگاه علوم پزشکی تبریز اجرا نماییم. روش بررسی یک مطالعە توصیفی مقطعی 261 فرد مبتلا به سرطان پستان که به کلینیک تخصصی دانشگاه علوم پزشکی تبریز مراجعه کرده بودند انتخاب شدند که 24 نفر از آنان بهعلت اینکه وضعیت PR ER و آنها مشخص نشده بود از مطالعه حذف شدند. 237 نفري که مطالعه باقی ماندند از نظر جنس سن وضعیت یاي سگی وضعیت گیرندههاي هورمونی ER) و (PR وضعیت مرحلە بیماري (stage) مرحلە بافت شناختی (grade) و نوع میکروسکوپیک تومور بررسی شدند. این مطالعه افرادي انتخاب شدند که سرطان پستان آنها با پاتولوژي و توسط پاتولوژیست تشخیص قطعی داده شده بود. تمامی دادهها از پروندههایی که کلینیک براي هر بیمار تشکیل شده بود استخراج شدند. روش کار: وضعیت PR ER و تمامی 237 نفر بیمار با روشIHC بررسی شد. بررسی این متغیرها 198 نفر از بیماران بخش IHC بیمارستان امام خمینی تبریز انجام شد که این آزمایشگاه Cut-off point براي بودن ER و 10 PR صد نظر گرفته شده بود (یعنی مواردي که بیش از 10 صد سلولهاي سرطانی رنگآمیزي شده بودند نظر گرفته شدند. 21 مورد از بیماران IHC یکی از آزمایشگاههاي شهر تبریز و بقیە موارد (18 مورد) چند تا از آزمایشگاههاي تهران انجام شده بود که همە آزمایشگاههاي فوقالذکر براي تعیین یا منفی بودن ER و PR از (PS+IS) total scoring استفاده کرده بودند بدین صورت که کسانی که > 2 score Total داشتند و آنهایی که Total score 2 داشتند «منفی» نظر گرفته شده بودند.
پاییز و زمستان 1388 مجید مقدسزاده و همکاران بود و 83 نفر (35 صد) غدد لنفاوي گیر 4 عدد یا بیشتر بود. توصیف متاستاز: همە نفر بیماران 9 Stage (مرحله) بیماري مشخص شده بود که 59 نفر (24/9 صد) از آنها stage I 142 نفر (60 صد) Stage II 11 نفر (4/6 صد) Stage IIIa 11 نفر 4/6) صد) stage IIIb و 14 صد) (5/9 Stage IV بیماري قرار داشتند. بیشترین فراوانی مربوط به stage II و کمترین آن مربوط به Stageهاي IIIa, b بود. بین کل بیماران مورد مطالعه 14 نفر (5/9 صد) stage IV بودند یعنی اولین بار با متاستاز مراجعه کرده بودند که آنها شیوع محلهاي متاستاز زمان مراجعه به شرح زیر است: 8 نفر (57 صد) با متاستاز به استخوان مراجعه کرده بودند 1 نفر (7/2 صد) با متاستاز به پلور و 3 نفر (21/6 صد) علاوه بر متاستاز به استخوان متاستاز ریه نیز داشتند. 2 نفر (14/2 صد) دیگر نیز فقط با متاستاز به کبد مراجعه کرده بودند. وضعیت گیرندههاي هورمونی و نسبت به وضعیت گیري غدد لنفاوي: صد بیماران بیمارانی که گیري غدد لنفاوي زیر بغلی داشتند ) LN ) 65/4 نفر) (87 صد و بیماران 61/9 منفی LN (65 نفر) بود. وضعیت HR بین دو گروه LN منفی LN نبود( 0/06 =.(P صد بیماران صد و تفاوت داشت که از نظر آماري معنیدار گیري غدد لنفاوي زیر بغلی داشتند 39 بیمارانی که بیماران LN 35/4 صد (47 نفر) و بیماران LN منفی (41 صد نفر) بود. بین تفاوت معنیداري وضعیت LN و منفی LN دو گروه وجود داشت (0/04 =P) بدین معنی که افرادي که گیري غدد لنفاوي دارند ) LN ) میزان منفی بودن بیشتر از بودن آن است یعنی کسانی که اکثر موارد هستند LN HER- 2/neu منفی هستند و برعکس کسانی که گیري غدد مورد همە مواردي که آنها بررسی شده بود کسانی که طبق جهبندي (grading) با IHC جه (score) 2+ و 3+ داشتند و آنهایی که جه (score) +1 و یا 0 داشتند «منفی» نظر گرفته شده بودند. مورد مرحلهبندي (Staging) سرطان پستان هم از سیستم TNM استفاده شد[ 3 ]. این مطالعه هیچگونه مداخلە مانی اضافی و غیر اصولی براي بیماران مورد بررسی صورت نگرفته است. تمام اطلاعات بهکار رفته مورد بیماران این مطالعه محرمانه خواهد ماند. هر کدام از روشهاي بهکاررفته براساس رفرانسهاي موجود میباشد ولی با این حال جهت انجام مطالعه از بیماران رضایتنامە کتبی اخذ شده است. شایان ذکر است که روش تحقیق به تا یید کمیتە اخلاق پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز رسیده است. آنالیز آماري: اطلاعات بهدست آمده بهصورت میانگین و صد بیان شده است. برنامە نرمافزاري آماري بهکار رفته SPSS 16 است. براي مقایسە متغیرهاي کمی از Student T-test و متغیرهاي کیفی از کاي اسکوار و صورت نیاز آزمون دقیق فیشر استفاده شده است. تمامی موارد مطالعه نتایج صورت دارا بودن 0 0/ 5 P از نظر آماري معنی دار شناخته شدند. نتایج توصیف سنی و جنسی: از تعداد 237 نفر که سرطان پستان داشتند 1 نفر (0/4 صد) مرد و 236 نفر (99/6 صد) زن بودند. کمترین سن بیماران 26 سال و بالاترین سن 78 سال بود. میانگین سنی افراد 47/2±5/6 سال و میانە سنی آنان 46 سال بود. وضعیت گیري غدد لنفاوي: از بین 237 نفري که وضعیت غدد لنفاوي آنها معلوم شده بود 105 نفر (44/3 صد) از آنها گیري غدد لنفاوي نداشتند LN منفی 132 نفر (55/7 صد) بقیه LN بودند. بین این 132 مورد 49 نفر (20/7 صد) تعداد غدد لنفاوي گیر کمتر از 4 عدد
و 2 بررسی ارتباط بین وگیرندههاي... فصلنامە بیماريهاي پستان ایران لنفاوي ندارند میباشند. LN) 10 منفی) اکثر موارد وضعیت گیرندههاي هورمونی نسبت به وضعیت : صد افراد منفی بیماران ER 25 صد (30 نفر) و بیماران ER منفی 49/6 صد (58 نفر) بود. وضعیت بین دو گروه ER و ER لحاظ آماري معنیدار بود منفی متفاوت بود که این تفاوت از.(P= 0/03) صد افراد بیماران PR 27/6 صد (32 نفر) و بیماران PR منفی 46/3 صد (56 نفر) ارتباط وضعیت بود. PR و PR.(P = 0/79) صد افراد بین دو گروه منفی از لحاظ آماري معنیدار نبود نفر) (42 صد 27/6 بیماران HR و بیماران HR منفی 54/1 صد (46 نفر) بود. وضعیت بین دو گروه HR و HR منفی متفاوت بود که این تفاوت به لحاظ آماري معنیدار بود (0/04=P). وضعیت گیرنده هاي هورمونی و Stageهاي مختلف بیماري: وضعیت گیرندههاي هورمونی و Stageهاي مختلف بیماري جدول 1 آورده شده است. جدول 1: وضعیت گیرنده هاي هورمونی و (صد) Stageهاي مختلف HR (صد) 35(59/3) 24(40/7) Stage (صد) I II IIIa IIIb IV 97(65/1) 9(18/8) 5(11/5) 6(13/2) 56(37/6) 2(4/6) 4(9/2) 2(4/6) بحث و نتیجه گیري نتایج بهدست آمده گویاي یک ارتباط معکوس بین میزان بیان فاکتور رشد اپیمی دو و رسپتورهاي هورمونی نمونههاي سرطان پستان میباشد. هورمونی و هم بیان ژنی هم حضور رسپتور مهمی شناخته پیشآگهیکنندة به عنوان فاکتورهاي شدهاند [2]. همانطور که گفته شد مطالعات مختلف انجام گرفته کشورهاي غربی حاکی از آن است که 65 صد سطح گیرندههاي هورمونی بالا موارد سرطان پستان میباشد HR) هستند) ] 4]. مطالعە ما تعداد افراد ER 50/6 صد (120 نفر) تعداد افراد HR 48/9 صد (116 نفر) و تعداد افراد PR 64/1 صد (152 نفر) بود. نتایج ما تقریبا مشابه نتایج کشورهاي غربی میباشد. همچنین مطالعهاي که سال 2005 میلادي پاکستان انجام شده بود صد افراد HR 55 صد گزارش شد[ 5 ]. بنابراین میزان بودن گیرندههاي هورمونی بیماران ما شبیه کشورهاي غربی است و با کشورهاي همجوار ما متفاوت میباشد. با توجه بهاینکه وضعیت گیرندههاي هورمونی اهمیت اتیولوژیک دارد بهنظر میرسد که عوامل اتیولوژیک سرطان پستان بیماران ما احتمالا با کشورهاي غربی مشابه و با کشورهاي همجوار مثل پاکستان متفاوت میباشد. البته این اختلاف بهدستآمده بین بیماران ما و مطالعات کشورهاي همجوار ممکن است ناشی از تفاوت روشهاي بررسی گیرندههاي هورمونی باشد. صد بودن بیماران مبتلا به سرطان پستان یک مطالعە انجام شده آمریکا 36/5 صد گزارش شده است[ 6 ] که مطالعە ما هم نتیجە تقریبا مشابهی بهدست آمد بهطوريکه 37/1 صد (88 نفر) از بیماران ما بودند. رابطە مستقیمی بین بودن گیرندههاي هورمونی با منفی بودن چندین مطالعه بهدست آمده است[ 3 ]. مطالعە ما هم وضعیت منفی متفاوت ER و بین دو گروه ER لحاظ آماري معنیدار بود. از که این تفاوت میباشد (0/03=P). مطالعە ما این ارتباط بدین صورت است که صد افراد بیماران ER ER منفی 49/6 صد 25 صد (30 نفر) و بیماران (58 نفر) بود. افراد صد PR منفی بیماران PR 27/6 صد و بیماران سرطان پستان
و 5 پاییز و زمستان 1388 مجید مقدسزاده و همکاران 6]. ارتباط بین 46/3 صد بود. نتیجە مطالعە ما مورد ارتباط بین PR و معنیدار نبود (0/79 =P) که این برخلاف مطالعه انجام گرفته پاکستان بود[ 5 ]. ما ارتباط معنیداري بین وضعیت با وضعیت گیري غدد لنفاوي بهدست آوردیم بدین صورت که افرادي که گیري غدد لنفاوي دارند ) LN ) میزان منفی بودن بیشتر از بودن آن است یعنی کسانی که LN هستند اکثر موارد منفی هستند و برعکس کسانی که گیري غدد لنفاوي ندارند ) LN منفی) اکثر موارد شده نیز نتایج مشابهی بهدست آمده بود[ وضعیت HR بین دو گروه LN و LN منفی مطالعە ما معنیدار نبود که این برخلاف نتیجە آمده از مطالعە ریچارد میباشد[ 6 ]. بهدست با توجه بهاینکه وضعیت گیرندههاي هورمونی تعیین پیشآگهی بیماري و روند مانی نقش دارد توصیه میشود که هر بیمار مبتلا به سرطان پستان این گیرندهها بررسی شوند. پیشنهاد دیگر این است که مطالعات دیگري انجام شود تا پیشآگهی بیماري را بین بیماران با گیرندههاي هورمونی و منفی و بالعکس مقایسه کنند. References 1. Lippman M, Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson, JL. Breast cancer In: Harrison's Principles of Internal Medicine, McGraw-Hill, New York., 2006; Vol. 1, 16 th ed: 516-23. 2. Vincent T, Devita J, Hellman S. Rosenberg SA. Cancer Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia, 7 th ed: 1399-478. 3. Rosai, J. Rosai and Ackerman's surgical pathology. Mosby, Edinburg, 2004; Vol. 1 & 2, 9th ed: 1786-820. 4. Sahin A, Singletary SE, Valero V. Prognostic factors for invasive breast cancer. 1999 1 st ed., Springer, New York, 104-5. میباشند که بعضی مطالعات انجام 5. Fatima S, Faridi N, Gill S. Breast Concer, Steroid Receptors and other prognostic indicators. J Coll phy surg pak 2005; 15: 230-3. 6. Richard J. Interaction between estrogen and growth factor receptors in human breast cancer. The Breast J 2003; 9: 361-73. 7- Li C, Daling JR, Malane KE. Incidence of invasive breast cancer by hormone receptors status from 1992 to 1998. J Clin Oncol 2003; 21: 28-34. 11